خلاء ارتباط مؤثر معماری و پدافند غیرعامل در حوزه آموزش آکادمیک

Abstract

پدافند غیرعامل نوعی دفاع غیرنظامی است، که به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفاً با بهره‌گیری از فعالیت‌های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. طراحی دفاعی مسئله جدید و نو نیست. این مسئله از سالیان دور در کشورها مطرح بوده است. در ایران نیز سازمان پدافند غیرعامل در سال ۱۳۸۲ به‌فرمان رهبر انقلاب تأسیس گردید. دفاع و پایداری طرح دو خصوصیت شکل‌دهنده اساسی معماری در پدافند غیرعامل است. در این زمینه لازم است معمار، دفاع (پدافند) را از نظر محتوایی درک کند. اگرچه اهمیت ارتباط دو حوزه‌ معماری و پدافند غیرعامل امری بدیهی است، اما شکاف بزرگ در این مهم، بحث آموزش است که متأسفانه از نگاه دوسویه بین دو مبحث پدافند غیرعامل و معماری در حوزه‌ آکادمیک غفلت شده است. توجه به مباحث مرتبط با معماری، در سال‌های اخیر مد نظر اهل فن در موضوع پدافند غیرعامل قرار گرفته و از سوی دیگر از سال 1388 بحث "معیارها و ضوابط فنی پدافند غیرعامل" به‌صورت پیش‌نویس به مباحث بیست گانه مقررات ملی ساختمان اضافه ‌شده است، که به‌گونه‌ای تنها سند معتبر طراحان در این باب است. بررسی‎ها حاکی از عدم اشراف جامع دانش آموختگان پدافند غیرعامل به حوزه‌ طراحی و معماری است و از طرف دیگر مطالعه عناوین و سرفصل‌های دروس رشته معماری در مقاطع تحصیلی، گرایش‌های مقاطع مختلف و... بیانگر جای خالی پرداخت به موضوع پدافند غیرعامل در رشته‌ معماری بوده که نتیجه آن طراحان و معمارانی است که هیچ‌گونه شناختی از این مهم کسب نکرده‌اند. بازبینی عدم پرداخت به هریک از این دو موضوع در دروس مقاطع مختلف رشته مقابل، آسیب‌ها و چالش‌های پیش رو و ارائه راهکارهایی در خصوص ورود مبحث پدافند غیرعامل به آموزش معماری و بالعکس، مواردی است که در این نوشتار بدان پرداخته‌شده است.