تحلیل فضایی آسیب‌پذیری سازه‌ای-کالبدی کاربری مسکونی با رویکرد پدافند غیرعامل و با استفاده از سیستم"GIS" (محدوده: منطقه 6 شهر اهواز)

Abstract

رعایت اصول پدافند غیرعامل در شهرسازی به­ویژه بافت‌های مسکونی نه فقط به سبب کاهش تلفات و هزینه‌های ناشی از وقوع هرگونه مخاطره جنگی بلکه به سبب حفظ اقتدار ملی و خنثی­نمودن هرگونه توطئه از ناحیه دشمنان امری الزامی است. در این راستا، پایش و ارزیابی نظام کالبدی- فضایی به جهت آسیب‌پذیری با تکیه بر اصول پدافند غیرعامل می‌تواند ضمن شناسایی کاستی‌های موجود به تعیین اولویت‌ها و ارائه راه­کارهایی در این زمینه مؤثر باشد. در حال حاضر، سازه­های ناایمن و فرسوده­ و همچنین، هم­جواری نامناسب بسیاری از کاربری­ها با کاربری مسکونی میزان آسیب­پذیری را به‌شدت افزایش می‌دهد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی تحلیل فضایی آسیب­پذیری سازه­ای- کالبدی کاربری مسکونی از نظر پدافند غیرعامل در منطقه 6 شهر اهواز است. نظام چندنقشی کلان­شهر اهواز در کنار موقعیت ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر و بافت اجتماعی و فرهنگی این شهر، ضرورت بررسی این پژوهش را تشکیل می‌دهد. پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ فرآیند توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه­ای و بررسی­های میدانی انجام گرفته است. بر این اساس، ابتدا شاخص­های تعیین‌کننده کیفیت دسترسی ساکنان مناطق مسکونی به عوامل حیاتی در زمان بحران استخراج شد و با توجه به ضریب متفاوت هریک از شاخص­های منتخب، از روش وزن­بخشی چندمتغیره برای وزن­دهی به شاخص­ها استفاده گردید و در نهایت، با استفاده از سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی (Arc Gis) و از طریق توابع همپوشانی فازی (Fuzzy)، لایه نهایی کیفیت دسترسی تهیه و در گام آخر با استفاده از آمار فضایی چگونگی پراکنش پهنه­های آسیب­پذیر مشخص شد. نتایج حاصل از تحلیل فضایی نشان می­دهد که از بین 553 هکتار کاربری­ مسکونی حدود 48.5 % دارای آسیب­پذیری متوسط به بالا بوده و بیشترین تمرکز آن‌ها در بخش­های شرق و حواشی منطقه 6 شهر اهواز است. چنین واقعیتی از یکسو ضرورت تدوین دستور کار جامع جهت اقدام جدی درخصوص ایمن‌سازی مساکن شهری در محدوده مورد بررسی و از سوی دیگر، اولویت‌ها و راه­بردهای چنین برنامه‌ای را طلب می‌کند که در انتهای این مقاله بدان پرداخته شد. همچنین، نتایج حاصل از این بررسی موکد دقت استفاده از توابع فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی به­منظور تحلیل آسیب­پذیری بافت­های شهری است.