تحلیل اصول و رویکردهای پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی استفاده از اراضی شهری

Abstract

پدافند غیرعامل بستر مناسب امنیت و توسعه پایدار کشور و یکی از مؤثرترین و پایدارترین روش­های دفاعی در مقابل تهدیدات می­باشد. کشور ایران به دلیل ویژگی­های جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی، طبیعی و سیاسی همواره در معرض بحران­های زیادی قرار گرفته و به تبع آن خسارات مالی و جانی فراوانی به کشور تحمیل می­شود. پدافند غیرعامل به عنوان روشی جهت مقابله با حوادث طبیعی یا انسان ساخت در تمامی حوزه‌های زندگی بشری قابل تعریف است. یکی از راه­کارهای مقابله با دشمن، به­کار بستن اصول پدافند غیرعامل در تأسیسات حساس، حیاتی و سکونت­گاه­های انسانی می­باشد. تجارب گذشته و خسارات مختلف در طی صد سال اخیر به دلایل بلایای طبیعی (سیل،زلزله، برف و غیره) و غیرطبیعی (طرح های نامناسب شهری و برنامه­ریزی، جنگ، شورش،تروریسم، جاسوسی و موارد دیگر) و به­هم­خوردن تعادل محیط زیستی و محیط اجتماعی اصول دفاعی غیرعامل در رویکردهای استفاده از اراضی شهری ضروری می­سازد. برنامه­ریزان شهری و امنینی- نظامی، شهرهای بزرگ را به­عنوان مراکز ثقل قدرت، جمعیت، مراکز ارتباطات و حمل و نقل، گره­های کلیدی مالی صنعتی و سیستم های اطلاعاتی، کرسی­های اداری و حکومتی، مخازن ثروت و منابع ملی محسوب و درنظر می­گیرند. بر این اساس، در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی (رویکرد ساختاری- راه­بردی) از طریق مطالعه تجربیات مناطق شهری کشورهای مختلف (کتابخانه­ای- اسنادی)، به اجرایی­نمودن اصول پدافند غیرعامل و کاربردی­نمودن راه­بردهای آن در مناطق شهری (هدف اصلی پژوهش) پرداخته شده است. تعیین راه­کارهایی برای حفاظت از شهروندان قبل از وقوع تهدیدها با توجه به مداخلات انسانی در محیط طبیعی و افزایش خطرات طبیعی و انسانی در شهرها، بایستی از مراکز حیاتی انسانی و ساختمان­های حیاتی محافظت شوند. با در نظر گرفتن اصول و روش­های پدافند غیرعامل در راستای کاهش مناطق آسیب­پذیر، مکان­های امن و استاندارد ایجاد شود. معیارهای استفاده از زمین مانند سازگاری، کارایی، ایمنی و موارد مرتبط با استفاده از دیدگاه علمی در طرح­های شهری مدنظر قرار گیرد. در ادامه تحقیق، انواع راه­حل­ها براساس اصول پدافند غیرعامل در مناطق شهری در راستای توسعه پایدار و راه­بردهای ایمنی- امنیتی غیرعامل متناسب با ساختارهای جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق شهری بیان شده است که مهم­ترین آن، توجه به رویکردهای پدافندی در تهیه طر­های جامع و تفصیلی شهرها، مکان­یابی، استقرار فعالیت­ها، کاربری­ها و دسترسی به آنان مبتنی بر تأمین امنیت شهروندان و شهر در زمان بروز حادثه و حملات احتمالی می­باشد.