به دوری عیسی از پیوندِ «عیشا»، «ایشا» یا «اشیا»؟ (تأملی در یک بیت از قصیدۀ ترسائیۀ خاقانی)

Abstract

<em>دیوان خاقانی</em> به جهت دیریابی و دشواری و نیز به سبب اشتمال بر قصاید استوار و غرّا، از دیرباز موردتوجّه شارحان بوده و ایشان کوشیده‌اند تا با حل مشکلات لفظی و معنوی، به عوالم خیال شاعر راه یابند. در میان قصاید خاقانی، قصیدۀ ترسائیه از اهمّیت خاصی برخوردار است. این قصیده به دلیل ذکر اصطلاحات مسیحیت که نظیر آن در قصاید دیگر دیده نمی‌شود و نیز از این جهت که خوانندگان را با بسیاری از مراسم و آداب آن دین آشنا می‌سازد، همواره توجه شارحان را به‌طور خاص به خود معطوف داشته است. در این جُستار، نگارندگان بر آن‌اند تا نگاهی دوباره به یکی از ابیات این قصیده داشته باشند و تفسیر و تأویل جدیدی از آن به دست دهند. نویسندگان، در پی آن هستند تا شکل‌های مختلف کلمۀ «عیشا» را در بیت معروف قصیدۀ ترسائیه موردبررسی و مداقه قرار دهند و درنهایت، معنایی را که به نظر می‌رسد مطمح نظر خاقانی بوده است بیان کنند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، «عیشا»، تصحیف کلمۀ «ایشا» است و خاقانی با به‌کارگیری این کلمه قصد دارد به اختلاف بین <em>اناجیل</em> اشاره کند.