کیخسرو اژدهاکش

Abstract

بزرگ‌ترین کردار داستان­های حماسی- اساطیری، اژدهاکشی است. در روایت­های ملّی- پهلوانیِ ایران غیر از یلان سیستان شماری از شاهان نیز با اژدها، موجودات اژدهافش یا اژدهایانِ پیکرگردانیده می­ستیزند و آنها را می­کشند یا در بند می­کنند. کیخسروِ کیانی هم یکی از این شهریاران است که در مآخذِ معروف و روایات متداول دربارۀ او، به اژدها اوژنی شناخته شده نیست امّا داستان رویارویی وی با اژدها روایت اصیل و کهنی است که پیشینۀ آن احتمالاً به منابعِ ایرانِ پیش از اسلام می­رسد و دو گزارشِ متفاوت از آن در منابعِ عربی و فارسی بازمانده است. گزارش نخست در <em>سنی ملوک­الارض و الانبیای</em> حمزۀ اصفهانی و سپس <em>همایون­نامۀ</em> زجّاجی و <em>تاریخ گزیده</em> و<em> نزهت­القلوب</em> مستوفی است که در آن کیخسرو اژدهایی را در کوه کوشید مابین فارس و اصفهان می­کشد و دیگری، روایتِ واحدِ <em>تاریخ قم</em> که این پادشاه برای دفع زیانکاریِ اژدها به منطقۀ قم می­آید و اژدها از دست او می­­گریزد. داستان اژدهاکشیِ کیخسرو به دلیلِ نیامدن در متون مهم و تأثیرگذاری چون <em>شاهنامه</em> و <em>تاریخ طبری</em> و نیز برجسته­تر بودنِ وجهِ قدسی و معنویِ این شاه نسبت به جنبۀ پهلوانی و جنگاوریِ او، ناشناخته و به­دور از توجّه مانده است.