بررسی تأثیر نمایشنامه و عناصر آن در شعر معاصر فارسی (در حوزة شکل، ساختار، زبان و صورخیال) با تکیه بر موفق‌ترین اشعار

Abstract

یکی از نوآوری­های ادبی در دورة مشروطه به نگارش درآمدن «نمایشنامه» است. بعد از نمایشنامه­های منثور، نمایشنامه­های منظوم نیز با اقتباس از آثار کلاسیک فارسی (از جمله آثار نظامی و شاهنامة فردوسی)، به نگارش آمدند. نمایشنامه­های منظوم که به حوزة شعر- به جهت داشتن وزن- نزدیک­تر بودند، خود به سه نوع تقسیم می­شوند: 1) نمایشنامه­های منظومی که در صحنه به اجرا درآمده­اند(مانند نمایشنامه­های تقی رفعت) 2) نمایشنامه­هایی که با موسیقی همراه بودند «اُپرا»(برخی از آثار میرزاده عشقی) 3) نمایشنامه­های منظومی که عنصر شعری و جنبة توصیفی در آنها بسامد بالایی دارد و قابل اجرا در صحنه نیستند. نوع سوم که به آنها «نمایشنامه­های خواندنی»(Close drama) یا «شعر نمایشی»(Dramatic poets) اطلاق می­شود، یکی از مهم­ترین دستاوردهای شعر معاصر فارسی است که از تلفیق شعر و نمایش به وجود آمده­اند. «سه تابلو مریم» از عشقی، «افسانة» نیما و «دو مرغ بهشتی و هذیان دل» از شهریار و همچنین برخی اشعار منوچهر شیبانی و شاملو و اخوان ثالث در ردیف اشعار نمایشی قرار دارند. در این پژوهش، با نگاهی به پیدایش انواع نمایشنامه­ها به بررسی تأثیرات نمایشنامه در شعر معاصر ـ در حوزة ساختار و شکل و زبان و صور خیال ـ پرداخته شده و ویژگی­های «شعر نمایشی» که از دستاوردهای این تأثیرات است، با ذکر نمونه­های موفق، بررسی شده است.