درآمدی بر تاریخ اجتهاد

Abstract

مطالعة تاریخ شکل‌گیری اجتهاد به لحاظ ریشه‌یابی روشهای مختلف موجود در استنباط احکام، امری بایسته و ضروری است. نوشتة حاضر به برشماری منابع فقه می‌پردازد که با قرآن و سنت آغاز می‌شود و سپس در میان اهل سنت به اجتهاد به رأی و مشخصاً قیاس می‌انجامد که موضع منفی اهل‌بیت^ را در پی داشته است فراز و فرود مسیر حرکت فقه در دوران حکومتهای خلفا و زمامداران اموی و عباسی متفاوت بوده است. دوران منع تدوین حدیث، کم‌توجهی حکمای آل امیه و عنایت هدفمندانة بنی‌عباس به فقها و در نتیجه گسترش مکاتب فقهی و سپس محصور نمودن آن در چهار مذهب، نکاتی در خور توجه و بررسی است. اما فقه امامیه به دلیل اعتقاد به اصل امامت و توسعة سنت به قول و فعل و تقریر معصومان^ در ادامة سنت نبوی| سیر تکامل را طی کرده است. خصوصاً با آغاز غیبت کبرا مجامع روایی تدوین و تبویب می‌گردد و فقیهان نامداری در همان دوران تا عصر امروز یکی پس از دیگری در رشد و بالندگی فقه اهل‌بیت^ می‌کوشند و در این روند ممتاز، سهیم می‌گردند.