مسئولیت مدنی اموال بلامالک *

Abstract

راجع به ضمانت در اموالی که مالک خاص ندارد بین فقیهان اختلاف وجود دارد، برخی متلف و نیز کسی را که استیفاء منفعت کرده ضامن نمی‎دانند و به قاعدۀ «ما یطلب بقیمته یطلب بمنافعه و ما لا یطلب بمنافعه لا یطلب بقیمته» استناد می‎کنند. برخی نیز می‎گویند لزومی ندارد ضمان اتلاف صرفاً در برابر مالک تحقق یابد، بلکه می‎توان در مقابل سایر صاحب حقوق نیز تحقق پیدا کند. همچنین هیچ ملازمه‎ای بین ضمان عین و منفعت وجود ندارد و حتی در این مورد می‎توان برای منافع ضمانت تصور نمود تا اموالی که مالک خاص ندارد مشمول صدر قاعده، و نه ذیل آن، قرار گیرد. برخی نیز ضمانت و عدم ضمانت در وقف را بر ملکیت موقوف‌علیهم بر منافع و حق انتفاع وی متفرع می‎کنند. به این معنا که اگر موقوف‌علیهم مالک منافع عین موقوفه باشد منتفع در برابر وی ضامن خواهد بود، لکن بر مبنایی که موقوف‌علیهم صرفاً حق انتفاع دارند، غاصب در مقابل ایشان ضامن نیست. همچنین شواهدی از نظرات فقیهان وجود دارد که عین موقوفه نیز موضوع غصب واقع می‎شود و غاصب در برابر بطن موجود یا بطون بعدی ضامن خواهد بود.