نقد و بررسی وجود‌ ذهنی از دیدگاه فخر ‌رازی

Abstract

ماهیت و واقع‌نمایی وجود ذهنی یکی از مهم­ترین مباحث فلسفی و معرفت‌شناختی به­شمار می­آید که رویکردهای مختلفی در این مقوله رقم خورده است. در این میان، برخی قول به شبح و عده­ای، قول به تطابق را پذیرفته­اند و کسانی که دو دیدگاه را بر‌نمی­تابند، رابطه اضافه­ بین عالم و معلوم را برتافته­اند. فخر­الدین رازی از آن دسته­ای است که قول اضافه را اختیار کرده‌ و در کتاب­های مختلف خود به‌گونه­ای مضطرب، نظر خود را بیان کرده است. علت انتخاب نظریه فخر رازی از میان اقوال موجود­ در وجود ذهنی و داوری در خصوص آن، پیش­آهنگی آن شخصیت در این بحث، از سویی، و جایگاه ویژه­ او در میان فلاسفه، از سوی دیگر است. به گواه تاریخ، رازی نخستین فیلسوفی است که از وجود ذهنی، با عنوانی مستقل در آثار خود یاد کرد و این مسئله را تحت همین عنوان وارد حلقه­ مباحث فلسفی نمود. اگرچه برخی وی را در زمره­ منکران وجود ذهنی دانسته­اند، اما این پژوهش نشان می­دهد که رازی از مثبتین وجود ذهنی بوده است.