فلسفه علم
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
از تقارن در چهره تا تقارن در مدل‌های علمی: تبینی تکاملی-شناختی از اهمیت زیبایی و تقارن در علم
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2025-02-19)با اینکه دانشمندان زیادی از نقش والای زیبایی و تقارن در علم سخن گفته‌اند فیلسوفان علم تقریبا جایی برای زیباشناسی در علم قائل نبوده‌اند. در سال‌های اخیر شاهد توجه برخی فیلسوفان علم به نقش زیبایی و تقارن در علم بوده‌ایم. در ...
-
مسئلۀ کاربردپذیریِ ریاضیات در علوم طبیعی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2025-02-19)کاربرد گسترده‌ی ریاضیات در علوم، این چالش را مطرح می‌کند که چرا و چگونه ریاضیات تا بدین حد در علوم طبیعی موثر و کاربردپذیر است. توضیح این مسئله به ویژه پس از مقاله معروف ویگنر تحت عنوانِ «اثربخشی نامعقولِ ریاضیات»، بسیاری ...
-
تغییر اتیولوژی بیماری هیستری در طب پیشامدرن: از جابجایی زهدان تا حرکت ذرات روح
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2025-02-19)بیماری هیستری یکی از بیماری هایی است که بیش از دو هزارسال آن را می شناختند و پژوهش درباره آن سبب پیدایش روانکاوی توسط فروید در اواخر قرن نوزدهم شد. از این رو تحقیق و بررسی سیر تاریخی این بیماری و تغییرات آن دارای اهمیت ...
-
هوسرل و مسأله‌ی هویات مشاهده‌ناپذیر در فیزیک
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2025-02-19)هوسرل در بند ۴۰ تا ۵۲ رساله‌ی ایده‌های۱ با اتّکا بر مبانی ایده‌ی پدیده‌شناسی استعلایی، طرح‌واره‌ای از فلسفه‌ی فیزیک خود ارائه می‌کند. رکن اصلی نظریه‌ی او، بحث از چیستی و هستی هویات مشاهده‌ناپذیر و نظری در فیزیکِ ریاضیاتی ...
-
نوآوری اجتماعی: بصیرت‌هایی از فلسفه تحلیلی فناوری
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2025-02-19)ایده اصلی این مقاله از مقایسه «نوآوری اجتماعی» با «نوآوری فناورانه» (نوآوری مصنوعات فناورانه) شکل گرفته است. در مطالعات نوآوری عموماً (بر اساس دیدگاه شومپیتر) نوآوری را «هرگونه ابداع یا خلاقیت در ایده، روش، محصول (مصنوع)، ...
-
فایرابند علیه تکنوکراسی و شوونیسم علم
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-06-22)پُل فایرابند از تأثیرگذارترین فیلسوفان علم قرن بیستم است که آثار و آراءِ جنجالی او اشتهارش را دو چندان کرده است. همین آثار تحریک‌آمیز اوست که به نوعی موجب بدفهمیِ برخی دانشگاهیان و فلسفه‌دانان شده است، به‌طوری که برخی او ...
-
پزشکی مبتنی بر شواهد: تحلیلی تکاملی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-06-22)این مقاله دفاعیه‌ای تکاملی از پزشکی مبتنی بر شواهد به عنوان رویکردی به پزشکی است که مبنای اصلی مداخلات درمانی را پژوهش‌های نشر یافته در نشریات معتبر پزشکی در نظر می‌گیرد. در این رویکرد از تجربه‌های شخصی، شهود پزشک، و ...
-
تأملی بر تفسیر ذهنی فلسفۀ احتمال: شناخت احتمالاتی و ادراک غیراحتمالاتی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-06-22)تفسیر ذهنی، به عنوان یکی از چهار تفسیر مرسومِ فلسفه ی احتمال، توسط فرانک رَمزی و برونو دوفینیتی برای غلبه بر برخی مشکلات بِیزگرایی معرفی شده است. این تفسیر امروزه طرفدارانی دارد و مورد توجه بسیاری از بیزگرایان است. ویژگی ...
-
نقش فرضیه در علم دکارتی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-06-22)به نظر می‌رسد در علم دکارتی که با شالوده‌ای عقلی و وجودی در پی تصرف و تسخیر عالم است مجالی برای فرضیه نباشد زیرا آن‌چه در پیشگاه عقل پدیدار می‌شود کاملا روشن است و جایی برای فرض باقی نمی‌گذارد. این از جهتی درست است و از ...
-
ساختارگرایی علمی و چالش نیومن
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-06-22)فلاسفۀ علم، اعم از رئالیست و آنتی‌رئالیست، از اوایل قرن بیستم، عمدتاً با انگیزۀ غلبه بر برخی مسائل در فرایند فهم علم (بالاخص برخی مسائل جدّی که از واقعیّاتی چون تغییر متوالی و عمیق نظریه‌های علمی ناشی می‌شدند)، گرایش ویژه‌ای ...
-
بررسی وضعیت تولیدات علمی و هم رخدادی واژگان حوزه فلسفه بر اساس مقالات نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-06-22)فلسفه هنر و علم تفکر و کسب بینش در مورد جهان و چیستی‌ها است. شناسایی زمینه‌های پژوهشی و محدوده موضوعات آن مهم به نظر می‌رسد، این پژوهش با هدف رسیدن به درک جامعی از روند و ساختار موضوعی مقالات حوزه فلسفه انجام شده است. پژوهش ...
-
انسانی کردن تکنولوژی پزشکی: وجه آشکار شده در پاندمی کووید 19
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)ویروس کرونا با سرعت زیادی در حال گسترش در جهان است و انسان با تمام توان خود تلاش دارد در برابر این ویروس از خود محافظت کند. آدمی مانند سالیان گذشته تکنولوژی را راه حلی برای برون رفت از این شرایط در نظر گرفته و دست به دامان ...
-
یک ارزیابی از دو برنامۀ پژوهشی فلسفی به مسئلۀ پیکان زمان
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)دو رویکرد متافیزیکی به مسئلۀ پیکان زمان وجود دارد که ناشی از دو تلقیِ متفاوت هیومی و غیرهیومی از قوانین طبیعت است. هدف مقالۀ حاضر این است که استدلال کند این دو رویکرد به مثابۀ دو برنامۀ پژوهشی، به رغم اختلاف بنیادیِ و ...
-
دیدگاه فلاسفۀ اسلامی در مورد تولد خود به خودی موجودات زنده
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)در طب و طبیعیات قدیم این دیدگاه پذیرفته شده بود که موجودات زنده می‌توانند بدون زاد و ولد، مستقیما از طریق امتزاج عناصر چهارگانه و دریافت صورت از مبادی خود پدید بیایند. بر این اساس معتقد بودند که برخی از حیوانات می‌توانند ...
-
تحلیلی بر کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)موضوع مقاله حاضر بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی است. بنابراین مقاله هدف خود را نه درنقد نظریه پارادایمی کوهن بلکه در نقد چگونگی کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی جستجو می‌کند. برای رسیدن به ...
-
بررسی انتقادی متافیزیک طبیعی‌شدۀ معتدل
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)مورگانتی و تاهکو از نوعی متافیزیک با عنوان «متافیزیک طبیعی‌شدۀ معتدل» دفاع می‌کنند. این طبیعی‌گرایی معتدل دربارۀ متافیزیک از یک سو، دربرابر طرح متافیزیک طبیعی‌شدۀ رادیکال فیلسوفانی چون لیدی‌من و راس و، از سوی دیگر، طرح‌هایی ...
-
در دفاع از الگوی مکانیکی علّی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)چکیده: هیچکاک با مثال‌های نقض خود نشان داد که همچنان مسئله ربط تبیینی در الگوی جدید تبیین علمی وسلی سالمون برقرار است. در برهمکنش‌های فرایندهای علّی علامت‌های مختلفی به وجود می‌آیند. به زعم هیچکاک نمی‌توان با رویکرد سالمون ...
-
رابطه‌ی طبی‌سازی و تکنولوژی:تحلیل سلامت گرایی از منظر پساپدیدراشناسی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)پرسش از رابطۀ تکنولوژی و طبی سازی به ویژه در موج چهارم طبی‌سازی که به سلامت‌گرایی معروف است بسیار کلیدی است. در این موج که در مقایسه با سایر امواج طبی‌سازی غالب و پیشرونده است پژوهش‌های زیست‌پزشکی نقش بسیار حیاتی ایفا ...
-
ردپای سایبرنتیک در پیدایش هوش مصنوعی
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)تلاش‌های زیادی در تاریخ و فلسفه علم صورت گرفته تا برای ماشین‌ها شئونی انسانی تصور شود. گاه به آن‌ها ذهن، گاهی احساس و گاهی هوشمندی نسبت داده شده است. همهی این‌ها بدان جهت است که مرز انسان و ماشین هر چه بیشتر باریک شود تا ...
-
سیر تطور تراانسان‌گرایی در تاریخ علم و فلسفه از سده هفدهم تا بیستم
(پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)در سایه پرداختن به نظریات اصلی و شناخته شده در تاریخ، همواره بخشی از اندیشه‌های متفکران بزرگ مغفول مانده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. گذر زمان و بروز مسائل نوین، ابعاد تازه‌ای از این دست اندیشه‌ها را آشکار می‌سازد. ...
