مشخصه‌های امر پیشین نزد کانت

Abstract

فهم محتوای <em>نقد عقل محض</em> منوط به فهم معنای امر پیشین است و کانت نیز به­همین­دلیل، بخش عمده‌ای از این­کتاب را به تبیین شأن معرفتی، جست‌وجوی خاستگاه، تعیین محدوده‌ اعتبار و تشریح مصادیق آن اختصاص داده است. با­این­همه، حتی باآنکه وی در هر دو ویرایش <em>نقد</em>، کم‌وبیش، مشخصه‌هایی (مانند ضروری، اکیداً کلی، محض، واضح، قطعی و مستقل از تجربه) را برای امر پیشین معرفی کرده است ولی، چون این­مشخصه­ها در سنت­های پیشاکانتی و پساکانتی -در معنایی متفاوت با معنای مدنظر او- نیز به­کار گرفته شده­اند پس چندان بعید نیست اگر در فهم محتوای <em>نقد</em> دچار ابهام شویم. ما در بخش (1)، به برخی از این­ابهام­ها اشاره خواهیم کرد. سپس در بخش (2-1)، نشان خواهیم داد برای رهایی از ابهام­های مزبور ناگزیریم مشخصه ضروری را به «برخاسته از طبیعت ذهن انسان»، اکیداً کلی را به «صرفاً قابلِ اطلاق بر پدیدارها»، محض را به «معطوف­بودن به سهمِ خودِ ذهن در تشریک مساعی­اش با خودِ اشیاء برای شکل­گیری معرفت تجربی»، واضح را به «آنچه حیطه جست­وجو برای یافتن­اش، صرفاً محدود به درون خودمان است و نه بیرون از آن» و قطعی را نیز به «آنچه گستره­اش هم به­لحاظ خودِ مصادیق و هم به­لحاظ تعداد مصادیق تغییرناپذیر است» بازتعریف کنیم. در بخش (2-2) نیز با واکاوی مشخصه مستقل از تجربه، نشان خواهیم داد این­مشخصه، علاوه­بر دلالت بر صرفِ ساختار، می­تواند ناظر به نوعی معرفت در بن هر گونه تجربه ممکنی نیز باشد؛ افزون بر این، نسبتِ مشخصه مزبور را با سنت پیشاکانتی و پساکانتی نیز نمایان خواهیم ساخت.