سعادت و رابطۀ آن با معرفت و عبادت از دیدگاه ابن‌سینا

Abstract

از نظرِ ابن­سینا سعادت و شقاوتِ حقیقی در آخرت پدید می­آید؛ اما در این دنیا، معرفت و عبادت، داروى آن سعادت؛ و جهل و معصیت، زهر آن است. به تعبیرِ دیگر، سعادتِ مطلق با کمال و تزکیه دست­یافتنی است. کمال به وسیلۀ علم؛ و تزکیه به وسیلۀ عمل و عبادت حاصل می­شود. عبادت، راه شناخت خداوند تعالی است؛ زیرا عبادت است که نفس ناطقۀ انسانی را شبیه عقول مجرد می­گرداند و مادام که نفس انسانی شبیه ملائکه نگردد، راهی به شناخت حق تعالی نخواهد داشت. شناخت خداوند و عقول مجرد نیز آدمی را مشتاق می­کند تا به آن جواهر عقلی اتصال و تشبّه یابد. اشتیاق واقعی در انسان قطعاً موجب تضرع و ذکر دائمی و عبادت حقیقی خواهد شد. در واقع عبادت و معرفت رابطه­ای دوسویه با یکدیگر دارند: عبادت موجب به دست آوردن معرفت حقیقی می­شود و معرفت خود، عبادتی والاتر را در پی دارد و از آنجا که خداوند نامتناهی است، این سیر می­تواند تا بی­نهایت ادامه یابد و این­گونه است که آدمی به سعادتِ حقیقی نایل می­شود.