علم منسوب به جهان‌بینی خاص: بررسی مسأله امکان‌پذیری

Abstract

این مقاله از دو بخش عمده شکل گرفته است. در بخش نخست مقاله نشان می­دهیم که برخی از مهم­ترین نظریه­های علم در قرن بیستم یا نتوانسته­اند نشان دهند که ارزش­داوری­ها در مقام تقویم و تعیین علم اثری ندارند یا خود، نقش ارزش­داوری­ها را در مقام تقویم و تعیین علم به رسمیت شناخته­اند و در خصوص آن نظریه­پردازی کرده­اند. در این راستا، آرای پوزیتیویست­های منطقی، کواین، پوپر، کوهن، لاکاتوش، فایرابند و بسکار را در خصوص علم به اشاره مورد توجه قرار می­دهیم. در بخش بعدی مقاله، به پاسخ این پرسش می­پردازیم: آیا بر این اساس که «علم متأثر از مبانی شناختی-هنجاری الف است»، می­توان نتیجه گرفت که «علم مبتنی بر مبانی شناختی- هنجاری خاص، مانند ب، نیز قابل تولید است»؟ همچنین این پرسش مورد تأمل قرار می­گیرد که آیا کثرت­گرایی در مبانی شناختی- هنجاری یک اصل پسندیدة روش­شناختی است؟