نظام صدور از منظر سهروردی و ملاحظاتی در باب آن

Abstract

مسئله­ی آفرینش به­ویژه چگونگی پیدایش موجودات فراوان از علت واحد و بسیط، یکی از مسائل مهم و همیشگی فیلسوفان اسلامی است. فیلسوفان مشائی اسلامی در چارچوب مبانی فلسفی خویش و با اعتقاد به منشأ اثر بودن تعقل(علم فعلی) و ترکیب هر یک از عقول از وجود و ماهیت(و در نتیجه، تعقلات دو/سه‌گانه­ی آن‌ها) به تفسیر و تبیین ماجرای آفرینش و پیدایش کثرت از وحدت می‌پرداختند. اما شیخ اشراق با عدول از فلسفه­ی مشائی در حوزه مفاهیم و مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، طرح نو در انداخت و با اصطلاحات اشراق، مشاهده، فقر و غنا به تشریح نظام صدور پرداخت. او با اعتماد­به­نفس مثال­زدنی، انوار طولیه را بی‌شمار دانست و فلک نخست را به جنبه­ی فقر و استظلام نور اول نسبت داد و فلک ثوابت(فلک دوم) را محصولِ مشترک ترکیب اشعه­ی انوار طولیه به‌‌ویژه اشعه­ی ضعیف با جهات فقر آن­ها دانست و مثلِ افلاطونی را به ترکیب عجیب اشعه­ی انوار طولیه با جهات استغنا و قهر آن­ها و مناسبات شگفت‌انگیز میان خود اشعه نسبت داد و بقیه­ی موجودات یعنی افلاک هفت‌گانه، موجودات عالم مثال، انوار مدبره، غاسقات و هیئآت آن­ها را به جنبه‌های اسرارآمیز ارباب انواع مبتنی کرد. تشریح مطالب فوق و طرح مناقشاتی در باب آن­ها، وظیفه‌ای است که این مقاله به عهده گرفته است.