نسبت الهیات فیزیکی به الهیات اخلاقی در اندیشه کانت

Abstract

هرچند کانت در <em>نقد عقل محض</em>، مغالطات برخاسته از الهیات نظری را خاطر نشان ساخته است ولی از این میان، برهان فیزیکی- خداشناختی (غایت شناختی) را ارزشمند دانسته است. وی در <em>نقد عقل عملی</em>، صورت صحیح خداشناسی را در قالب الهیات اخلاقی عرضه نموده و برخی از مبانی نظری آن‌را در <em>نقد قوه حکم</em> تبیین کرده است. در اثر اخیر، با تقریری جدید از برهان فیزیکی- غایت شناختی به‌مدد قوه حکم تأملی، تصویری فی‌نفسه (نومنال) از جهان به‌مثابه غایت‌مند عرضه گردیده و خداوند به‌عنوان طراح ذی‌شعور این جهان معرفی شده است. کانت این تصویر و الهیات برخاسته از آن را لازمه الهیات اخلاقی دانسته و آن‌را- به‌ویژه در هماهنگ نمودن فضیلت و سعادت به‌عنوان مؤلفه‌های خیر اعلا- همچون تمهیدی بر این الهیات درنظر گرفته است. ازسوی دیگر، الهیات اخلاقی نیز ایده‌های عقلی طرح شده در الهیات فیزیکی- غایت شناختی را عینیت بخشده و به‌ تثبیت آن‌ها کمک می‌کند. این نوشتار درصدد است ضمن تشریح این دو الهیات در اندیشه کانت، نسبت متقابل آن‌ها را بیان نماید.