«کثرت‌گراییِ ارزشی» در نقدِ اخلاقیِ هنر: جستاری نقّادانه

Abstract

مسأله‌یِ معیارِ داوری در نقدِ اخلاقیِ هنر از سرنوشت‌سازترین مسائل در این وادی است، یعنی این مسأله که کدام دسته از ارزش‌ها معیارِ داوری در بابِ آثارِ هنری اند و ارزشِ نهاییِ آن‌ها را تعیین می‌کنند. در این میان، یکی از متأخّرترین رویکردها «کثرت‌گراییِ ارزشی» است، که در عرضِ سه رویکردِ عمده‌یِ دیگر، یعنی «اصالتِ اخلاق»، «اصالتِ زیبایی‌شناسی»، و «خودآیینی‌گرایی»، پیشنهادی متفاوت عرضه می‌دارد، و آن این که ترکیبی از ارزش‌ها (از جمله ارزش‌هایِ اخلاقی و زیبایی‌شناختی) معیارِ داوریِ نهایی در بابِ هنر اند. یکی از شاخص‌ترین نمایندگانِ «کثرت‌گراییِ ارزشی» در نقدِ اخلاقیِ هنر بریس گات است. او، در دفاع از رهیافتِ خاصّ‌ِ خود نسبت به نقدِ اخلاقیِ هنر، «کثرت‌گراییِ ارزشی» پیشه می‌کند. امّا به نظر می‌رسد که «کثرت‌گراییِ ارزشی»، دست‌کم بر طبقِ روایتِ او، با مسائلی مواجه است که پذیرشِ آن را ناموجّه می‌سازند. «کثرت‌گرا» یا باید بپذیرد که تصمیم‌گیریِ نهایی در بابِ ارزشِ هنر به شمّ و ذوقِ داور احاله می‌شود، یا باید تصدیق کند که رویکردش بالمآل به یکی از سه رویکردِ عمده‌یِ دیگر فروکاسته می‌شود، و یا این که معیارِ تازه‌ای در کار بیاورد که هر دو دسته ارزشِ زیبایی‌شناختی و اخلاقی بالمآل قابلِ‌تبدیل به آن باشند. روشن است که، در حالتِ اوّل، نقد به معنایِ عملی نظام‌مند منتفی خواهد بود و، در حالتِ دوم و سوم، «کثرت‌گراییِ ارزشی» معنایِ محصّلی نخواهد داشت.