آیا هنوز دربارهی واقعیت و صدق چیزی برای گفتن هست؟

Abstract

فیلسوف آمریکایی هیلاری پاتنم (متولد 1926) در دهه‌های اخیر نویسنده‌ی بزرگی در زمینه‌ی فلسفه‌ی ذهن، فلسفه‌ی زبان و فلسفه‌ی شناخت بوده است. پاتنم که در ابتدا مدافع روی‌کردی «کارکردگرایانه» به ذهن و ارجاع بود، بعدها تحت تأثیر پیرس و جیمز به نفع نوعی «واقع‌گرایی درونی» یا «عمل‌گرایانه» استدلال آورد، که به موجب آن وابستگی ارجاع به نظریه‌ای که توسط انسان بنا شده است، آسیبی بر یک توضیح واقع‌گرایانه از صدق وارد نمی‌سازد. همان طور که پاتنم در این سخن‌رانی (1985) شرح داده است، از نظر وی هیچ حقیقتی درباره‌ی جهان نمی‌تواند مستقل از شاکله‌ای مفهومی وجود داشته باشد؛ اما با وجود در نظر گرفتن چنین شاکله‌ای، ارجاع ثابت است و صرفاً «قراردادی» نیست. به این معنا، اختلاف او با پست‌مدرنیسمِ ریچارد رورتی آموزنده است. هر دوی آن‌ها مبناگرایی را بر اساس عمل‌گرایی رد می‌کنند. با این حال، از نظر پاتنم با ناامید شدن از یک «نگاه از چشم خدا» به واقعیت، عمل‌گرایی یک توضیح تعدیل‌یافته، اما در عین حال واقع‌گرایانه و فلسفی از صدق در اختیار ما می‌گذارد. لارنس کهون