زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری احادیث مقلوبه در کتاب‌های فقهی

Abstract

یکی از موضوعات مطرح شده در کتاب های علل الحدیث، مسئله تغییر نام مروی عنه است که بیشتر در سده دوم و سوم هجری در بین راویان رخ داده است. مسئله این پژوهش آن است که با تمرکز در دامنه موضوعی روایات اهل سنت و با توجه به گستره تغییر نام مروی عنه در نقل احادیث، ریشه‌های حقیقی و تاریخی مسئله را بررسی نموده و تبیین کند، چرا چنین اقدامی از ناحیه برخی از بزرگان حدیث هم‌چون عبدالرزاق صنعانی، سفیان بن وکیع و... رخ داده است؟ و در این میان شاگردی آنان از امام صادقg و عدم یادکرد نامشان در روایات را می‌توان به این پدیده مرتبط دانست؟ گرچه قلب سندی حدیث، سبب خروج راوی از عدالت و وثاقت می­گردد، ولی افراد زیادی در کتب رجال اهل سنت به این امر مبادرت کرده‌، در عین حال تعدیل و توثیق هم شده‌اند. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و با بررسی موضوعاتی مانند، حدیث مرسل و مرفوع، مفهوم‌شناسی و مخاطب شناسی روایات تقیه، این احتمال را مطرح می‌کند که روایات امام صادقg با نام‌های دیگری از غیر نام خودشان در منابع روایی راه‌یافته و دلیل قلب سندی روایات امام صادقg شرایط خاص حاکم بر زمانه ایشان بوده است.