نقش علمای فریقین ایرانی در گسترش معارف نهج البلاغه (به ویژه «ابویوسف یعقوب بن احمد»)

Abstract

نهج البلاغه به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردش، از آغاز تألیف، مورد توجه مسلمانان اعم از شیعه و سنی در تمام ممالک اسلامی بوده است. ورود این کتاب به ایران نیز قبل از هر سرزمین دیگری، در همان سال‌های آغازین پس از تألیفش صورت پذیرفته است. بر‌اساس شواهد و قرائن تاریخی با اطمینان خاطر می‌توان ادعا نمود اولین کسانی که توجه ویژه به نهج‌البلاغه نموده و بر آن شروحی نوشتند، علمای شیعه ایرانی بودند؛ زیرا هشت شرح اولیه آن در جهان شناخته شده، از سوی علمای شیعه ایرانی نگاشته شده و این افتخار تا حدود دو قرن در انحصار آنان بوده است. در این میان، نقش علمای خراسانی، به ویژه نیشابوری به علت مرکزیت و جامعیت علمی‌اش در قرن 4 و 5 هجری بسیار برجسته است. از شواهد موجود، مانند نسخه‌های بسیار قدیمی و اجازات «نهج البلاغه» این‌گونه استظهار می‌شود که ابو یوسف یعقوب بن احمد بن محمد قاری نیشابوری، دانشمند و ادیب بزرگ نیشابوری، اولین کسی بود که نهج البلاغه را به ایران آورد و با برگزاری مجلس درس به تعلیم آن پرداخت. در حقیقت، با گسترش آن، سبب توجه سایر دانشمندان به این کتاب گران‌قدر و شرح و ترجمه نویسی آن شده است.