مفهوم زیبایی در فیه ما فیه: تحلیلی فلسفی

Abstract

در جستار حاضر تلاشمان معطوف به یافتنِ دیدگاه‌های مولانا در باب مفهوم زیبایی بوده است و دامنه‌ی کارمان را نیز به کتاب <em>فیه ما فیه</em> او محدود کرده‌ایم. برای ره بردن بدین مقصود، شش مسأله و پرسش مهمی را که امروزه در خصوص زیبایی در فلسفه هنر مطرح است بر مولانا عرضه کردیم و کوشیدیم، با بهره‌جستن از روش تحلیل فلسفی، پاسخ‌های (هرچند احتمالیِ) او به این پرسش‌ها را در کتاب <em>فیه ما فیه</em> بیابیم. بر این اساس، به پی‌جوییِ این پرسش‌های شش‌گانه در <em>فیه ما فیه</em> پرداختیم: زیبایی به لحاظ وجودشناختی چه جور ویژگی‌ای است؟ زیبایی چه حال و احساسی در آدمی برمی‌انگیزد؟ زیبایی نسبی است یا مطلق؟ زیبایی مفهومی مشکّک است یا متواطی؟ ربط‌ونسبت میان زیبایی و زشتی از مقولة تضادّ است یا تناقض؟ و دست‌آخر این‌که انواع زیبایی بر حسب دارنده‌ی زیبایی کدامند؟ باری، به نظر می‌رسد که مولانا زیبایی را به لحاظ وجودشناختی امری آفاقی می‌داند، نه انفسی، و نه آفاقی‌ـ‌انفسی؛ عقیده دارد که زیبایی بهجت‌آفرین است؛ آن را مطلق می‌انگارد؛ مفهومی مشکّکش می‌داند؛ نسبت میانِ آن را با زشتی از مقوله‌ی تناقض می‌بینید؛ و این‌که، افزون بر اشیاء مادّی، هم به حالات روانی می‌توان زیبایی نسبت داد و هم به امور مجرّد و انتزاعی.