جایگاه «موجودِ غیرواجب» در هستی‌شناسی ابن سینا در نمط چهارم اشارات و تنبیهات

Abstract

کاری که در نمط چهارم <em>اشارات و تنبیهات<strong>[1]</strong></em> انجام می­شود، در اصل، تلاش برای اثبات موجودی خاص، یعنی واجب­الوجود، و نیز ترسیم نقش محوری او در هستی، یعنی آفرینشِ همه‌ى دیگر هستان و نگهداری آنان در هستی، و نیز بیان صفات او از این منظر است. از این دیگر هستان اگر بحث می­شود در این چهارچوب است؛ یعنی در حول و حاشیه‌ى وجود آن موجودِ واجب و بیان و اثباتِ وجودبخشی­ او و فیض­اش. ابن­سینا، واجب­الوجود را هم هست­کنندۀ کل هستی و تک­تکِ هستان، یعنی موجوداتِ ممکن، می­داند و هم نگهدارنده‌ى هستی و تک­تک هستان در عالم هستی. در نتیجه، موجودِ ممکن، یعنی همه‌ى هستی بجز واجب­الوجود، در این هستی­شناسی از آن حیث دیده می­شود که «معلولِ» واجب­الوجود است و وابسته به او. پس هر آنچه غیر از واجب الوجود هست، در نمط چهارم <em>اشارات</em>، از آن حیث در بحث می­آید که «معلول» است و هر بحثی هم که در آن می­آید به قصد تبیین این امر است. <br clear="all" />

[1]. به رعایتِ اختصار، در این مقاله این کتاب را «اشارات» می­خوانیم.