اثر هنری و جهان تجربی: هنر هم‌چون منتقد جامعه در اندیشه‌ی آدورنو

Abstract

تئودور آدورنو از جمله فیلسوفانی است که هنر جایگاه بسیار والایی در اندیشه­ی او دارد و به جرأت می­توان گفت بدون درک درست آراء او در باب هنر نمی­توان چندان چیزی درباره­ی اندیشه­های او به چنگ آورد. این ارتباط میان آراء زیبایی­شناختی و کلیّت اندیشه در مورد فیلسوفانی چون کانت و هگل نیز صادق است. می­توان گفت مهم­ترین دغدغه­ی آدورنو درباره­ی هنر، رابطه­ی دیالکتیکیِ اثر هنری با جهان تجربی، جهان روزمره و وضعیت موجود است. چرا که به زعم آدورنو هنر تنها ساحتی است که تا حدّی توانسته است از مناسبات متحجّر جهان سرمایه­داری بگریزد و پناهی برای آزادی (هرچند مشروط) باشد. تنها در هنر است که هنوز می­توان صدای درد و رنج واقعی را شنید. درد و رنج زیستن در جامعه­ای شی‌ء شده که جایی برای زندگیِ واقعی باقی نگذاشته است. بحث جامع و کامل درباره­ی آراء آدورنو در این باب در مقاله­ی کوتاه موجود نمی­گنجد. سعی بر آن است تا به مهم­ترین مباحثی که در این باب در نوشته­های آدورنو مطرح شده است پرداخته شود و مسأله­ی هدایت کننده، راه­هایی است که هنر از طریق آن وضعیت موجود را به نقد می­کشد. در بخش اول به مفهوم صنعت فرهنگ پرداخته­ شده است تا آن چیزی که آدورنو در تقابل با هنر خودآیین قرار می­دهد روشن شود. در بخش دوم رابطه­ی دیالکتیکیِ اثر هنری و جهان تجربی به بحث گذاشته شده و در بخش پایانی به مباحث مربوط به فرم و محتوای اثر هنری و رابطه­ی این دو با نقد جامعه پرداخته شده است. <br />