سمیت تدخینی اسانس پنج گونه گیاه دارویی روی سوسک شیره-خوار خرما Carpophilus hemipterus (Linnaeus) (Coleoptera: Nitidulidae)و شناسایی ترکیبات شیمیایی آنها

Abstract

سمیت تنفسی اسانس پنج گونه گیاه دارویی شامل اکالیپتوسEucalyptus globulus Labill. ، مورتلخ (مریم گلی کارواندری) هرمزگانSalvia mirzayanii Rech. ، بغیض (مشگک)Ducrosia anethifolia Boiss.، آویشن باغی Thymus vulgaris L. و مرزنجوش Majorana hortensis Moench روی لاروهای سن چهار و حشرات کامل سوسک شیره‌خوار خرما Carpophilus hemipterus (Linnaeus) مورد بررسی قرار گرفت. مرگ و میر حشرات کامل در 5 غلظت 1، 5، 10، 20 و 50 میکرولیتر/ حجم 75 میلی‌لیتر از هر اسانس و مرگ و میر لاروها در سه غلظت 10، 20 و 50 میکرولیتر/ حجم 75 میلی‌لیتر در فواصل زمانی 24، 48 و 72 ساعت در 3 تکرار همراه با شاهد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سمیت تدخینی اسانس-ها با افزایش غلظت و زمان درصد مرگ و میر افزایش می‌یابد به طوری که پس از 72 ساعت در بالاترین غلظت (50 میکرولیتر/ حجم 75 میلی‌لیتر) روی حشرات کامل به ترتیب فوق برابر 80، 90، 100، 66/86 و 100 درصد و روی لاروهای سن چهار برابر 100، 100، 80، 100 و 100 درصد بود. آنالیز ترکیبات شیمیایی اسانس‌ها نشان داد که در اسانس اکالیپتوس، 1،8- سینئول و آلفا-پینن، در اسانس مرزنجوش لینالول و بتا-پینن، در اسانس مورتلخ، لینالول و کامفور، در اسانس آویشن باغی، کارواکرول و پی- سیمین و در اسانس بغیض، سیس- کریسان تنیل استات و بتا- یودسمول ترکیبات اصلی اسانس‌ها بودند. بنابراین با توجه به کارایی بالای اسانس‌های مورد مطالعه علیه C. hemipterus ، ممکن است بتوان از این فرآورده‌های گیاهی به عنوان جایگزینی برای حشره‌کش‌های شیمیایی در برنامه‌های مبارزه با این آفت استفاده کرد.