بررسی اجزای شیمیایی و سمیت دو اسانس‌گیاهی علیه حشرات کامل Tribolium castaneum و Callosobruchus maculatus

Abstract

اسانس‌های گیاهی به‌عنوان ترکیبات کم خطر برای پستانداران و حشرات غیرهدف، علیه انواع مختلفی از آفات استفاده شده‌اند. در تحقیق حاضر سمیت تماسی و تدخینی اسانس‌های افسنطین (Artemisia absinthium L.) و مریم‌گلی (Salvia pratensis L.) روی حشرات کامل شپشه قرمز آرد (Tribolium castaneum Herbst (Tenebrionidae)) و سوسک چهارنقطه-ای حبوبات (Callosobruchus maculatus (F.) (Bruchidae)) بررسی شد. ایزوستیل فتالات (39/39%) و آلفا-مونوپالمتین (71/16%) در اسانس افسنطین دودکان (42/30%) و تری‌دکان (10/12%) در اسانس مریم‌گلی به‌عنوان ترکیبات اصلی توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی-طیف‌سنج جرمی شناسایی شدند. نتایج نشان دادند که اسانس‌ها دارای سمیت تماسی و تدخینی مناسبی بودند. اسانس افسنطین با غلظت کشنده 50 درصد (093/7–033/10) 518/8 میکرولیتر بر لیتر نسبت به اسانس مریم‌گلی با غلظت کشنده 50 درصد (904/13–121/11) 539/12 میکرولیتر بر لیتر به‌طور معنی‌داری سمیت تدخینی بیشتری روی شپشه قرمز آرد پس از 72 ساعت نشان داد. در مورد سوسک چهارنقطه‌ای حبوبات این اختلاف به‌دلیل همپوشانی حدود اطمینان مربوطه معنی‌دار نبود. در سمیت تماسی اسانس افسنطین، شپشه قرمز آرد با غلظت کشنده 50 درصد (196/0–117/0) 150/0 میکرولیتر بر سانتی-مترمربع از سوسک چهارنقطه‌ای حبوبات با غلظت کشنده 50 درصد (356/0–230/0) 281/0 میکرولیتر بر سانتی‌مترمربع حساس‌تر بود . بین میزان مرگ و میر با غلظت اسانس و زمان در معرض قرار‌گیری حشرات در سمیت تدخینی ارتباط مستقیمی مشاهده گردید. با توجه به سمیت بالای اسانس‌های افسنطین و مریم‌گلی روی شپشه قرمز آرد و سوسک چهارنقطه‌ای حبوبات، می‌توان نتیجه گرفت که امکان استفاده از این اسانس‌ها برای مدیریت این آفات وجود دارد.