جلوه‌های عدالت ترمیمی در نهادهای موجب سقوط کیفر در قانون مجازات اسلامی

Abstract

زمینه و هدف: نظام عدالت کیفری در ابتدای شکل‌گیری، بر مجرم و مجازات‌کردن او متمرکز بود، اما به‌تدریج در کنار بزهکار، رکن دیگرِ جرم، یعنی «بزه‌دیده» نیز مطرح و نظام عدالت کیفری دست‌خوش تغییر و زمینه‌های ظهور عدالت ترمیمی مهیا شد. هدف پژوهش حاضر، بررسی جلوه‌های عدالت ترمیمی در نهادهای موجب سقوط کیفر در قانون جدید مجازات اسلامی است. روش: پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است. به این ترتیب سعی شد با بررسی منابع کتابخانه‌ای و تحلیل اسناد و منابع مدون، سیاست جنایی تقنینی قانون‌گذار در قانون جدید مجازات اسلامی در نهادهای موجب سقوط کیفر و در پرتو اندیشه‌های عدالت ترمیمی تشریح شود. در این راستا، به رویه قضایی محاکم دادگستری نیز توجه شد. یافته‌ها و نتایج: پژوهش نشان‌داد که نهادهای چهارگانة گذشت شاکی، معافیت از کیفر، عفو و توبه در قانون مجازات اسلامی برای سقوط کیفر پیش‌بینی شده‌اند. گرچه این نهادها به‌صورت بالفعل ترمیمی نیستند و می‌توان گفت در بیشتر این نهادها، کانون توجه قانون‌گذار به‌سوی اصلاح بزهکار است، ولی در تأسیس این نهادها سعی در حفظ و احیاء حقوق بزه‌دیده نیز شده است. به این ترتیب قانون مجازات اسلامی در نهادهای موجب سقوط کیفر، ظرفیت‌های خوبی برای حمایت کیفری از بزه‌دیده و پیشرفت به‌سوی اجرای برنامه‌های عدالت ترمیمی دارد، ولی این ویژگی‌ها زمانی مفید است که مورد استقبال قضایی واقع شود