الگوی تعاملی سه‌جانبه پویای سیاست خارجی در اندیشه امام خمینی(ره)

Abstract

این مقاله با در نظر گرفتن سه دوره زمانی مختلف در کنش سیاست خارجی امام خمینی^(ره)، تلاش دارد تا با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا در ادبیات گفتاری ایشان در مجموعه 22 جلدی صحیفه امام، سامانه مربوط به الگوی‌های رفتار سیاست خارجی ایشان طی هر یک از این ادوار سه‌گانه و نیز نحوه تعامل آن‌ها با یکدیگر را طرح‌ریزی نماید. بر این اساس، منطق اقدام ایشان در عرصه سیاست خارجی در سه قالب متعامل «عدم تعهدگرایی ملت‌محور»، «آرمان‌گرایی امت‌محور» و «آرمان‌گرایی امت ـ ملت محور» تبیین گردیده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، الگوی سیاست خارجی امام خمینی^(ره)، با بهره‌گیری از ویژگی‌هایی چون ترتب، تدرج و وسع، در پی ایجاد نوعی رابطه تعاملی بین نگاه واقع‌بینانه و آرمان‌گرایانه به سیاست خارجی است تا از این طریق به بهترین شیوه میان تحصیل مصالح ملی و نیز پیگیری مصالح امت‌محور ایجاد توازن نماید. بر این اساس، آنچه از منظر امام خمینی^(ره) اهمیت بیشتری می‌یابد، حفظ و صیانت از اصول اساسی و بنیادین اسلام و نیز ارزش‌های ملی‌گرایانه به‌عنوان پایگاهی برای حفظ و نشر ارزش‌های اسلامی در عرصه سیاست خارجی است که این مهم از طریق ایجاد نوعی توازن میان اهداف ملت‌محور و اهداف امت‌محور در عرصه روابط خارجی میسر می‌شود.