بازشناسی عناصر و مؤلفه‌های هویت ملی در جنگ‌های ایران و روسیه

Abstract

جنگ‌های 13 ساله ایران و روسیه در سال 1218 ﻫ . ق. آغاز و با انعقاد دو معاهده گلستان و ترکمنچای در سال 1241 خاتمه یافت. در نتیجه این معاهدات مناطق نخجوان، آذربایجان و قره­باغ از ایران منتزع شد که بخش­های عمده­ای از این مناطق تا قبل این از جنگ‌ها در حاکمیت ایران بود. توطئه­های درباریان، کارشکنی و خیانت عوامل حکومتی، معاهدات تحمیلی دولت­های استعماری، حواشی­ها و موارد متعدد دیگر در تاریخ و سرنوشت و تبعات بعدی این جنگ‌ها و تحلیل رفتن ایران در مناسبات و معادلات منطقه­ای و جهان تأثیر زیادی داشته­اند. اما از طرف دیگر در این جنگ‌ها تجلیاتی از تدابیر و دلاوری­های مردم و برخی از رجال سیاسی و نظامی بروز می­کند و در سطحی کامل‌تر از ادوار گذشته مقاومت و حماسه­های مردمی با رهبری علما هم از دستاوردهای کم­نظیر این دوره به شمار می­رود که جنبه­ای متفاوت و معنادار از مؤلفه­های هویت ایرانی برای مقابله با تهاجمات و تعرضات خارجی را به تصویر می­کشاند. در این پژوهش سعی شده است مبانی نظری مقوله و مؤلفه­های هویت ملی ایران در این برهه تاریخی را بیان نماید.