جریان‌های سلفی؛ از انقیاد تا افراط‌گرایی

Abstract

چکیده سلفیه به‌صورت یک جریان فکری ـ مذهبی به شیوه‌ای انتقادی در بین جامعۀ اهل سنت ظاهر شد، به‌تدریج رنگ سیاسی به خود گرفت، و درنهایت به یک جریان فکری سیاسی تبدیل گردید. با وجود این، پس از مدتی منازعات فکری و عقیدتی موجب اختلاف میان رهبران و طرفداران این جریان گردید. دسته‌ای از آن‌ها به نام «جامیه» در کنار حکومت قرار گرفتند و اطاعت از سلطان را لازم دانستند. دستۀ دوم «سروریه» نام گرفتند که با تشکیک در تقلیدگرایی و با فردی‌سازی فتوا زمینۀ خروج بر سلطان را فراهم کردند. دستۀ سوم به نام «قطبیه» نسخۀ بیگانه را برای کشورهای اسلامی نفی کردند و شعار جهادگرایی و حق مجازات سلطانی که رفتار اسلامی نداشته باشد را تبلیغ کردند. و درنهایت، دستۀ چهارم تشکیک در تقلیدگرایی سروریه و جهادگرایی قطبیه را درهم آمیختند و به‌نام «القاعده» مبارزۀ جهانی و افراط‌گرایی را عملیاتی نمودند. در مقالۀ حاضر با گزارشی از این جریان‌های سلفی، چگونگی تحول پدید‌آمده در جریان سلفیه، از انتقاد تا افراط‌گرایی، توضیح داده‌ می‌شود. از دیدگاه حاکم بر مقاله، مهم‌ترین عامل این تحول، شرایط سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر کشورهای اسلامی و فرایند‌های حاکم بر مناسبات این کشورها در نظم جدید جهانی است.