هم‫ نهادی کنش ضدقهرمانان در گزیده‫ ای از قصه‫ های عامۀ ایرانی (با نگرشی ویژه به روایت‫ شناسی ساخت‌گرا‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬)

Abstract

پژوهش‫های گوناگونی که دربارة قصه‫های عامۀ ایرانی صورت گرفته، بیشتر متمرکز بر تحلیل ساختار روایت و بررسی کیفیت عمل «قهرمانان» قصه بوده است. در این پژوهش، با استناد به مجموعه‌قصه‫های گردآوری‌شده توسط فضل‌الله مهتدی (صبحی) که با عنوان<em> افسانه</em>‫<em>های کهن</em> انتشار یافته است، چهار قصه به‌عنوان مطالعۀ موردی برگزیده شد تا براساس نظریه‫های روایت‫شناسان معاصر بررسی شود. پژوهش حاضر مشخصاً بر «کنش ضدقهرمان» در این قصه‫ها تمرکز یافته و هدفش این است که آشکار کند به‌رغم نمونه‫وار بودن شخصیت‫ها در این قصه‫ها، زنجیره‏ای از کنش‫های خصومت‏آمیز چگونه و با چه کیفیاتی، توسط کنشگرانی فعال و اراده‏مند با روش‏های گوناگون خلق شده‏اند. پرسش‫‌های اصلی مقاله به این شرح‌اند: زنجیرة شرارت بر شالودة کدام رشته از کنش‏های مشترک ضدقهرمانان در قصه‏های عامه شکل می‏گیرد؟ بسامد کنش‏های هم‌نهاد چگونه میان کنش و شخصیت رابطة استلزام پدید می‏آورد؟ روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌‌ای و روش تحقیق هم توصیفی ـ تحلیلی است. دستاورد تحقیق حاضر این است که به‌صورت ابداعی براساس زنجیرة کنش‏های مشترک ضدقهرمانان، بسامد الگوهای کنش آنان را طبقه‫بندی و جدول‏بندی کرده و تشابهات کنش آنان را با روشی مقایسه‫ای بازنمایانده است. نیز به این نتیجه رسیده است که باوجود کنش‫های مشابه و مشترک و تولید انواع «شرارت‫های یکسان» توسط ضدقهرمان در قصه‫های عامه، برمبنای نظریۀ ساخت‌گرایان، محتوای کنش آنان، از رفتار نهادین شخصیت‫های ضدقهرمان در این قصه‫ها پیروی می‫کند.<br />