بررسی تطبیقی مدت تحت‌نظر در نظام حقوقی ایران، فرانسه و انگلستان

Abstract

زمینه و هدف: تحت‌نظر قرار دادن متهمان یکی از ابزارهای پلیس است که اصلی‌ترین هدف آن تضمین حضور متهم در فرآیند دادرسی کیفری است. روش تحقیق: این تحقیق از نظر هدف کاربردی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. یافته‌ها: استفاده از نهاد تحت‌نظر از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است؛ چراکه درنتیجه‌ی آن آزادی متهم سلب می‌شود و آثار سوئی برای متهم دارد. تحت‌نظر، ترجمۀ تحت‌اللفظی «garde à vu» در زبان فرانسه است که در قانون آ.د.ک. مصوب 1392 بدان پرداخته‌شده و ناظر به مرحله‌ای از فرایند دادرسی کیفری است که مظنون به ارتکاب جرم، در بازداشت نیروهای پلیس (ضابطان دادگستری) به سر می‌برد. این مرحله از بازداشت به دلیل شرایط خاص حاکم بر آن، نسبت به حقوق مظنون به ارتکاب جرم، اهمیت بسیاری دارد. تجربه نشان داده که در این مرحله، حقوق مظنون در مقایسه با دیگر مراحل دادرسی کیفری، بیشتر در معرض تضییع قرار می‌گیرد، به‌طوری‌که در برخی موارد، سرنوشت دعوای کیفری در همین مدت نسبتاً کوتاه که وی در اختیار پلیس است مخصوصاً در جرایم معمولی (عام) رقم می‌خورد؛ بنابراین در چند دهه‌ی اخیر، قانون‌گذاران کشورهای مختلف، مقررات دقیقی برای مرحلۀ تحت‌نظر وضع کرده‌اند نتیجه‌گیری: با توجه به لزوم نگهداری فرد نزد نیروهای پلیس برای انجام تحقیقات اولیه و سرعت عمل در حفظ دلایل و آثار جرم و جلوگیری از پیامدهای گستردۀ جرم ارتکابی به‌ویژه در جرایم سازمان‌یافته، تروریستی و امنیتی، حقوق مظنونان به ارتکاب جرایم یادشده در این مرحله با استثنائات فراوانی روبه‌رو شده است. حقوق شخص تحت‌نظر، شرایط اعمال تحت‌نظر، مدت تحت‌نظر و موارد دیگر در این پژوهش بررسی‌شده است. مدت تحت‌نظر را می‌بایست به دو بخش تقسیم کرد. مدت عادی تحت‌نظر و مدت استثنائی تحت‌نظر که در این پژوهش هر دو بخش بررسی‌شده است.