ماهیتشناسی الگوهای پاسخ به وضعیّتهای اضطراری با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

Abstract

«وضعیّت‌های اضطراری»، به‌عنوان یک سازوکار حقوقیکه سبب تعلیق برخی حق‌های بشری و نهادهای اساسیمی‌شود‌، نهادی شناخته شده در تقریباً همۀ نظام‌های سیاسی و حقوقی است‌‌. هیچ کشوری در جهان‌، صرف‌نظر از نظام سیاسی و اجتماعی یا سطح توسعۀ اقتصادی آن وجود ندارد که از وضعیّت‌های اضطراری شدید‌، تنش‌ها‌، بحران‌ها‌، آشوب‌ها‌، نا آرامی‌های سیاسی و اجتماعی‌، بلایای طبیعی‌، فجایع زیست‌محیطیو ... در امان باشد.تاریخ بشر گواهی می‌دهد که هرگاه موجودیت یک جامعه با تهدیدی جدّی در معرض خطر قرار گرفته است‌، پیوسته نسبت به آن تهدیدمخاطره‌آمیز واکنشی سریع صورت گرفته است و در این رویارویی،آن جامعه تدابیری خاص‌، غیر معمول و غیر عادّی را به کار گرفته است‌‌. از منظر دانش حقوق اساسی،الگوهای پاسخ به این وضعیت‌ها را‌، از منظر نسبت این پاسخ‌ها با اصل حاکمیت قانون، به دو الگوی پاسخ قانونی و پاسخ فراقانونی می‌توان تقسیم بندی کرد. در این مقاله به بررسی مفهوم «وضعیّت‌های اضطراری» و الگو‌های پاسخ به این وضعیّت‌ها در دانش حقوق اساسی، به‌طورعام، و حقوق اساسی ایران، به‌طور خاص، و نقد و بررسیآنها می‌پردازیم.