تبیین نقش طبقه متوسط جدید جامعه در فرآیند گذار به دموکراسی؛مطالعه تطبیقی مصر و بحرین

Abstract

هدف: بر اساس نظریه گذار به دمکراسی هانتینگتون، انتظار می‌رود که کشورها پس از ظهور طبقه متوسط جدید شاهد شکل‌گیری نظام‌های دموکراتیک باشند. هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل نقش طبقه متوسط جدید در فرآیند گذار به دموکراسی و بررسی چرایی عدم تحقق فرآیند گذار به دموکراسی در مصر و بحرین، علی‌رغم رشد طبقه متوسط جدید در این کشورها است. روش: این تحقیق با عنایت به چارچوب نظری هانتینگتون، اتخاذ روش مقایسه‌ای و گردآوری اطلاعات از منابع معتبر علمی و داده‌های ثانویه، به مطالعه تحلیلی- تطبیقی فرایند گذار به دموکراسی در دو کشور مصر بحرین و مصر پرداخته است. یافته‌ها: یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که علی‌رغم رشد نمادهای طبقه متوسط جدید، نظیر افزایش درآمد سرانه، توسعه شاخص‌های آموزش عالی، دیوانسالاری، و ارتباطات، و تحول در ارزش‌های جامعه، فرآیند گذار از نوع تغییر شکل، جابجایی و فروپاشیدر دو کشور بحرین و مصر در مقطع کنونی با موانع جدی مواجه شده است. نتیجه­گیری:در مصر، پس از پیروزی انقلاب فوریه 2011، مرحله نخست فرآیند گذار به دموکراسی، با سقوط رژیم اقتدارگرای حسنی مبارک، با موفقیت انجام شد، اما بعد از کودتا علیه رئیس‌جمهور محمد مرسی در 3 جولای 2013 و مداخله نظامی مورد حمایت قدرت‌های خارجی، شبه اقتدارگرایی دوران مبارک از سوی نظامیان بازتولید شد. بعلاوه، هرگونه تلاش طبقه متوسط جدید برای گذار به مرحله دوم دمکراسی، یعنی تقویت نهادهای دموکراتیک، با ناکامی مواجه شده است.در بحرین نیز با توجه به موانع فرهنگی، ماهیت رانتیر بودن دولت، و رابطه حامی-پیرو بین طبقه متوسط جدید و دولت، فرایند گذار به دموکراسی در مرحله نخست آن، یعنی شکست اقتدارگرایان، متوقف شده است. مضافاً اینکه در هر دو کشور عامل خارجی در جهت تقویت‌کننده اقتدارگرایی عمل کرده است.