تحلیل خشونت‌گرایی شدید داعش بر اساس نظریه روانشناسی سیاسی گروه

Abstract

پدیده داعش در طی چند سال گذشته از مهم‌ترین رویدادهای جهانی به‌ویژه در منطقه استراتژیک خاورمیانه بوده است. ابعاد سیاسی و بین‌المللی گروه تروریستی داعش توسط محققان علوم سیاسی و جامعه‌شناسان بسیاری مورد مطالعه قرارگرفته، اما عوامل روانی و انگیزه‌های روان‌شناختی اعمال سبعانه این گروه تروریستی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ازاین‌رو، سؤال اساسی پژوهش حاضر این است که خشونت‌گرایی داعش از منظر رویکرد روانشناسی سیاسی گروه چگونه قابل تجزیه‌وتحلیل است. در پاسخ به این سؤال مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی بر این فرضیه اذعان می‌کند که اگرچه خشونت‌طلبی و وحشی‌گری داعش ممکن است عوامل مختلف روانشناسی داشته باشد، اما یکی از عوامل اصلی آن روانشناسی گروه، گروه‌زدگی و عضویت در گروه است که فشارهای درون‌گروهی این گروه تروریستی منجر به تضعیف بازدهی ذهن اعضا، فهم ناصحیح از واقعیت، قضاوت اخلاقی سهل‌انگارانه و عادلانه پنداشتن اقدامات خشونت‌آمیز خود شده است. هرچند داعش با فتح موصل توسط ارتش عراق (جولای 2017) و تنگ شدن حلقه محاصره آن در سوریه نفس‌های آخر را می‌زند، ولی تفکر داعشی کماکان زنده است. ازاین‌رو، با کاهش انسجام این گروه و گشودن راه‌های پویایی تصمیم با روش‌های مختلف، اثرات تفکر گروهی در این گروه تروریستی تا حد زیادی محدود خواهد شد.