تاثیر گفتمان ایران و عربستان از اسلام بر مواجهه آنها با تحولات بیداری اسلامی

Abstract

بیداری اسلامی به عنوان جنبش بی­سابقه­یِ مردمی که در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به وقوع پیوسته است علاوه بر تاثیرات شگرفی که بر محیط داخلی کشورهای انقلابی گذارده و در برخی موارد حتی به تغییر نظام سیاسی این کشورها منجر شده بر مناسبات منطقه­ای نیز تاثیرگذار بوده است. جمهوری اسلامی ایران و کشور پادشاهی عربستان سعودی به عنوان دو قدرت منطقه­ای به نحو کاملا متفاوتی از این تحولات تاثیر پذیرفته­اند. جستار پیش رو در پاسخ به این سوال که قرائت­های متفاوت و متضاد ایران و عربستان از اسلام بر مواجهه آنها با تحولات بیداری اسلامی چگونه تاثیر گذارده است فرضیه خود را اینگونه صورت­بندی کرده است که در حالیکه نظام سیاسی حاکم بر «پادشاهی عربستان» بر مبنای سلفی­گریِ محافظه­کارانه­یِ مبتنی بر «قرائت سازشکارانه از اسلام» بروز یافته است در مقابل، «جمهوری اسلامی» به عنوان نظام سیاسیِ برآمده از انقلاب اسلامی بر «قرائت انقلابی از اسلام» استوار می­باشد. مقاله با استفاده از روش مقایسه­ای به واکاوی علل تفاوت بنیادینِ نگرش این دو کشور اسلامی در مواجهه آنها با تحولات بیداری اسلامی پرداخته است. نتیجه آنکه اگرچه تحولات بیداری اسلامی نظام جمهوری سلامی را با چالش­هایی مواجه ساخته است اما فرصت­های گسترده­ای را نیز برای ایران فراهم آورده است از اینرو جمهوری اسلامی ایران تمایل به فراگیری این جنبش داشته است. در مقابل، این تحولات کشور عربستان را با چالش­هایی جدی مواجه کرده است. از اینرو عربستان درصدد مهار و توقف این جنبش برآمده که تعقیبِ این دو استراتژی متضاد بر تیرگی روابط میان آنها افزوده است.