مکانیسم تشکیل کنگلومرا های درون حوضه ای: مطالعه موردی در تریاس و ژوراسیک منطقه زنجان

Abstract

در این پژوهش برای نخستین بار، توالی­های کنگلومرایی تریاس (سازند الیکا) و ژوراسیک (سازند دلیچای) منطقه زنجان، از نظر پارامترهای رسوب­شناسی، محیط رسوبی و مکانیسم تشکیل مورد مطالعه قرار گرفته است. در توالی­های تریاس، لایه­های کنگلومرایی تنها از قطعات اینتراکلست با بافت فلوتستون تا رودستون تشکیل شده است. حضور قطعات اینتراکلستی (کنگلومرای درون حوضه­ای)، سطح زیرین فرسایشی و دانه بندی تدریجی ریز شونده بیانگر انرژی بالای محیط رسوبگذاری و تأثیر فرایندهای طوفانی در زمان تشکیل این افق کنگلومرایی در بخش­های ساحلی و دریایی کم عمق می­باشد. در صورتیکه، در توالی­های­ ژوراسیک حضور دوکفه­ای­های نازک لایه، رادیولر، آمونیت، بلمنیت، فرامینیفرهای پلانکتون به همراه میکروبیالیت­ها بیانگر یک محیط دریایی نسبتاً عمیق می­باشد. توالی کنگلومرایی ضخیم لایه همراه با این مجموعه فسیلی، تک منشأیی بوده که ذرات تشکیل دهنده آن را عمدتاً میکروبیالیت­ها، بریوزوآ، آمونیت و بلمنیت تشکیل می­دهد. جورشدگی این توالی رسوبی، ضعیف بوده و اندازه ذرات تشکیل دهنده آن بین 3 تا 30 سانتیمتر در تغییر می­باشد. این رخساره کنگلومرایی احتمالاً مبین افزایش انرژی محیط رسوبی در طی کاهش نسبی سطح آب دریا در گذر ژواسیک میانی- بالایی؟ می­باشد. نبود ساختمان­رسوبی مشخص و توالی بوما، دانه­های زاویه­دار تا گرد شده و فابریک به­هم ­ریخته ذرات، احتمالاً بیانگر تشکیل شدن این واحد کنگلومرایی در نتیجه جریان­های خرده سنگ­دار ­باشد. نهایتاً، نتایج نشان می­دهد که منطقه زنجان به عنوان بخش کوچکی از حاشیه شمالی اقیانوس تتیس، در طی زمان­های تریاس تا ژوراسیک میانی، در نتیجه پیشروی آب دریا در مقیاس جهانی از یک محیط­ ساحلی به یک محیط­ دریایی نسبتاً عمیق تغییر نموده است و در نهایت در مرز بین ژوراسیک میانی - بالایی؟ سطح آب دریا کاهش یافته است. در داخل این توالی رسوبی بزرگ مقیاس، کنگلومراهای آهکی تریاس بعنوان یک رخساره طوفانی در یک محیط ساحلی تشکیل شده است، در صورتی­که واحدهای کنگلومراهایی رأس سازند دلیچای در یک محیط دریایی نسبتاً عمیق و در نتیجه تأثیر جریان­های اقیانوسی بر نهشته­های میکروبیال تشکیل شده است.