بررسی منشاچشمه شوراب و مکانیسم تشکیل نهشته های میکروبی تراورتن- توفا در گردنه گدوک - جاده فیروزکوه – ایران

Abstract

چشمه تراورتن ساز شوراب در فاصله‌ی 140 کیلومتری شرق تهران و در ابتدای گردنه گدوک در مرز استان‌های تهران و مازندران قرارگرفته است. این چشمه از شکستگی‌ها و زهکشی‌های موجود از سازند باروت در تونل قطار منشأ می‌گیرد. با توجه به زمان تشکیل نهشته‌ها، دو گروه تفکیک گردید: گروه اول نهشته‌های که امروزه در حال تشکیل و شکل‌گیری هستند و اکثراً دارای رنگ‌های متنوع بوده و گروه دوم نهشته‌های قدیمی و فسیل‌شده که عمدتاً در مجاورت مسیر راه‌آهن و در کنار نهشته‌های جدید در غرب روستا قرار دارد و بیشتر کرم‌رنگ می‌باشد. سن تشکیل این نهشته‌های جدید کمتر از صدسال می‌باشد. مورفولوژی و نهشته‌های رسوبی به فرم‌های آبشاری، لایه‌ای می‌باشد. در این مطالعه تعداد 25 نمونه از تراورتن ها و توفاهای در حال تشکیل از مظهر چشمه تا رسیدن چشمه به رودخانه و نیز از نمونه‌های قدیمی به‌منظور تعیین بافت میکروسکوپی و تعیین ترکیب شیمیایی نمونه‌برداری سطحی انجام شد. انواع تراورتن ها و توفاها بر اساس مورفولوژی و محیط تشکیل در منطقه شامل، 1- تراورتن با مورفولوژی آبشاری (Waterfall travertine)، 2- تراورتن با مورفولوژی لایه‌ای و 3- توفای آهکی یا فریم ستون فیتوهرمی (Calcareous Tufa or Framestone phytoherm) است. با توجه به نتایج پتروگرافی مقاطع منجر به شاسایی چهار نوع لتیوفاسیس با توجه به مورفولوژی‌های رایج در مقیاس روی زمین و نمونه‌های دستی در نهشته‌های تراورتن چشمه شوراب شناسایی شد که شامل: 1- لتیوفاسیس باندستون رفتی: Lithofacies raft boundstone؛ 2- لیتوفاسیس جلبکی؛ 3-لیتوفاسیس باندستون لامینه ایLithofacies Crystalline crusts و 4- لیتوفاسیس باندستون بوته‌ای گردید.