بررسی ژئوشیمی، فرآیندهای دیاژنزی و محیط رسوبی سازند تیرگان در نواحی شرقی حوضه رسوبی کپه‌داغ شمال‌شرق ایران

Abstract

سازند تیرگان به سن کرتاسه زیرین (بارمین – آپتین)، یک سازند کربناته با میان لایه­های شیلی و مارنی است. با توجه به پتانسیل مخزنی، تاکنون این سازند به خصوص در این نواحی و از دیدگاه دیاژنز به کمک داده­های ژئوشیمیایی مورد مطالعه دقیق قرار نگرفته است لذا به منظور مطالعه آن دو برش در نواحی شرقی حوضه رسوبی کپه­داغ انتخاب شد که شامل برش سررود به ضخامت 136 متر و برش کلاته ابراهیم بیگ به ضخامت 45 متر می­باشد. از این برش­ها 132 مقطع نازک تهیه شد. نتایج حاصل از مطالعات پتروگرافی مقاطع نازک منجر به شناسایی 12 رخساره­ی کربناته شامل 4 مجموعه رخساره­ای پهنه کشندی، لاگون نیمه محصور، سد پراکنده و جلوی سد و نیز 4 رخساره­ی آواری در دو گروه نامتجانس و متجانس مربوط به پهنه کشندی شده است. با توجه به رخساره­های سنگی شناسایی شده، این سازند در یک رمپ کربناته هموکلینال نهشته شده است. مهم­ترین فرآیندهای دیاژنتیکی شناسایی شده در سازند تیرگان عبارتند از سیمانی شدن، میکریتی شدن، انحلال، فشردگی، دولومیتی شدن، شکستگی، نئومورفیسم، استیلولیتی شدن و سیلیسی شدن می­باشد. به منظور مطالعات ژئوشیمیایی 35 نمونه به روش پلاسمای جفت شده القایی و 15 نمونه به روش جذب اتمی آنالیز شدند. پراکندگی عناصر اصلی (Ca,Mg) و فرعی (Fe,Mn,Na,Sr) و گستره ایزوتوپی اکسیژن 18 و کربن 13 آهک­های سازند تیرگان، نشان­دهنده ترکیب کانی­شناسی اولیه کلسیتی در این نواحی می­باشد. هم­چنین این مقادیر تاثیر محیط غالب دیاژنز تدفینی بر روی این نهشته­ها را در یک سیستم دیاژنزی نیمه بسته و با نسبت آب به سنگ پایین نشان می­دهد. دمای آب دریا در زمان ته­نشست کربنات­های سازند تیرگان با استفاده از سنگین­ترین ایزوتوپ اکسیژن در نمونه­های گل­آهکی، 64/23 درجه سانتی­گراد برآورد شده است.