جهان‏بینی جغرافیایی سلفیت جهادی و آینده‌ی ژئوپولیتیک غرب آسیا؛ با تاکید بر تحولات عراق و سوریه

Abstract

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جریان‎های موثر در انحطاط ژئوپولیتیکی در منطقه‌ی غرب آسیا و سیر تحولات سیاسی-ژئوپولیتیکی این منطقه و تاثیر جهان‏‌بینی جریان‏‌های جهادگرای سلفی بر شکل‎گیری سیر جدید انحطاط ژئوپولیتیکی منطقه است. در این مقاله تلاش گردید تا به دو سیر مهم و اساسی در سیر انحطاط ژئوپولیتیک منطقه‌ی غرب آسیا یعنی تنزل الگوی نظم خلافت به الگوی ناسیونالیستی عربی-ترکی، و در نهایت تنزل این الگو به الگوی نظم خرده هویت‏گرایانه پرداخته و ضمن بررسی چالش‌ها و آسیب‌های پدیدآمده در این دو سیر، جهان‎بینی جریان‎های سلفیِ جهادی در دوره‌ی پس از اشغال عراق (م2003-2018) مورد بررسی قرار گیرد و کیفیت دامن‌زدن آن به دومین سیر تنزل و انحطاط ژئوپولتیک منطقه واکاوی گردد. شیوه پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات با روش مطالعه کتابخانه‌ای گردآوری شدند. یافته‏‌ها نشان داد، جهان‌‏بینی جغرافیاییِ جن‌بش‏هایِ سلفیِ جهادی نقش مهمی در شکل‎گیری آنارشیِ هویتی، تحریک خرده هویت‎های موجود و در نهایت زمینه‌سازی برای درهم‌ شکسته ‌شدن یا تضعیفِ نظم ژئوپولیتیکیِ برآمده از قرارداد سایکس-پیکو در منطقه غرب آسیا داشته است. جنبش‎های مزبور، با نفیِ خشونت‏بار و نظامی‎محورِ مرزهای ساختگیِ موجود در منطقه‎ی غرب آسیا، بر سه حوزه‌ی مختلف: خرده هویت‎های سنّی در داخل قلمرو دولت- ملت‎های منطقه، سایر خرده هویت‏های موجود در داخل قلمرو هر دولت- ملت و در نهایت سایر گروه‏های خرده هویتی در خارج از مرزهای ملیِ کشورهای منطقه (اعم از سنّی و غیرسنّی) تاثیر گذاشته و نوعی از آنارشی و انحطاط ژئوپولیتیکی را پدید ‎آورده است که می‌تواند تجزیه‌ی دگرباره‌ی منطقه را درپی داشته باشد.