ایدئولوژی تکفیر؛ سرشت و راهبرد مواجهه با آن

Abstract

ایده «نظم جدید اسلامی» از سوی گروه‏های رادیکال سلفی، مهم‏ترین چالش کنونی جهان اسلام و نیز دولت‏های مدرن است که آن را در سنت تاریخی جهاد دوباره کشف کرده‏اند. هدف اصلی این گروه‏ها، جایگزین کردن «خلافت اسلامی» به‏جای دولت‏های سکولارِ مبتنی بر نظم و پیمان وِستفالی است. این ایده که در نسل کنونی سلفی‏ها هواخواهان بسیاری دارد، پدیده جدیدی است که زبان آن سنتی، ولی ماده و محتوای آن کاملاً جدید است. گذشته از اینکه جریان سلفیه تکفیری به دنبال تهذیب فرهنگی دارالاسلام و نیز ضدیت با هرگونه آمیختگی و ادغام با مظاهر مدرنیته و پلورالیزم فرهنگی است، روشی در اقامه جهاد و تسلیم کردن مناطق مسلمان‏نشین دنبال کرده است که اغلب پیشینه‏ای در سنت و سیره نبی گرامی اسلام(ص) ندارد. اگر در قرن نوزدهم میلادی جهاد الگویی برای بسیج مردم بر ضد استعمار خارجی به شمار می‏رفت، امروزه الگوی جهاد، نه ابزاری برای دفاع، بلکه وسیله‏ای برای تحقق نظمی جدید مبتنی بر خلافت است. تحقق چنین نظمی دشوار و نیازمند جان‏فشانی مجاهدانی است که در این راه به جهاد می‏پردازند. مهم آن است که این آرزو، اندیشه مسلمانان را تغییر دهد و آنان را در ساقط کردن دولت‏های ملی در خانه قانع کند و برای استقرار نظمی اسلامی در سراسر جهان مهیا سازد. ازاین‏رو، مهم‏ترین پرسش مطرح آن است که: سلفیه تکفیری چگونه دست به تغییر ماده و محتوای الگوی جهاد زده و بدین‏ترتیب، خود را از دستگاه‏های فقه اهل سنت متمایز ساخته است؟ به همین دلیل در این مقاله کوشیده‏ایم برخی از این دگرگونی‏ها را شناسایی کنیم و در نهایت به مهم‏ترین راهبردهای مواجهه با آن بپردازیم.