بررسی عوامل مؤثر بر ارتقاء سطوح و تغییرات مرزهای تقسیمات کشوری

Abstract

به طور کلی، سرزمین کشورها با تقسیم بندی ها و جداره بندی ها مشخص شده اند. مرزها گاه بر اساس تصوّر انسان‌ها به وجود آمده‌اند و زمانی بر اساس شرایط طبیعی. به‌هرحال می‌توان گفت بیشتر مرزبندی‌ها واقعیّت جغرافیایی غیر قابل بحثی دارند. مرزهای یک ناحیه کاملاً قراردادی بوده و اغلب با توجه به عواملی چون سلسله مراتب شبکه ارتباطی تعیین می‌شوند. در اینجا ناحیه دارای کانون یا مرکز به مفهوم جغرافیایی آن نبوده، بلکه کانون یا مرکز ناحیه با توجه به عناصری چون دبیرستان، درمانگاه و ... که نقش مرکزی داشته و به عنوان عناصرِ شاخص ناحیه شناخته می‌شوند، تعیین می‌شود؛ به این معنی که این عنصرِ شاخص الزاماً در مرکز جغرافیایی ناحیه قرار نگرفته، بلکه به دلیل محدودیت اراضی مناسب و عوامل دیگری همچون شبکه دسترسی‌ها و ... ممکن است در بخش‌های دیگر ناحیه قرار گیرند. به عبارت دیگر در یک ناحیه، مرکزیت الزاماً جغرافیایی نبوده، بلکه کارکردی است. مرزهای درون کشوری با هدف تعیین محدوده مسئولیت‌های قانونی برای ارائه خدمات عمومی، جمع‌آوری مالیات و ... مشخص می‌شوند. تقسیمات کشوری فرایند تقسیم فضا به‌منظور ایفای نقش‌های سیاسی و تحدید حدود آن توسط مرزهای مشخص است که در مقیاس‌های جهانی، منطقه‌ای، ملی و فروملی صورت می‌گیرد. متناظر با هر یک از مقیاس‌های فوق مدیریت سیاسی فضا اعمال می‌شود. برای تحقق سازماندهی سیاسی فضا، قدرت سیاسی باید ابزار موردنیاز را در اختیار داشته باشد که مهمترین آنها تسلط بر سرزمین است. اهمیت و کارکرد تقسیمات سیاسی فضایی، قالب‌های مختلف مربوط به فضای جغرافیایی را با تغییرات اساسی مواجه می‌سازد و هدف اصلی تقسیم‌بندی فضا، تقسیم کشور به واحدهای همگن برای رشد متوازن است. از طرفی ارتقاء سطح سیاسی عبارت‌است‌از انتقال واحد سیاسی از یک سطح سیاسی- اداری پایین‌تر به یک سطح بالاتر. در قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری برای هر یک از سطوح تقسیماتی تعاریف، معیارها و ضوابط معینی برای شناسایی، ایجاد و تأسیس آنها در نظر گرفته شده بود. این معیارها شامل پارامترهای جمعیت با در نظر گرفتن تراکم، همچنین شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... مناطق است؛ ازاین‌رو در این مقاله، معیارهای ارتقاء سطح سیاسی و تغییرات مرزهای داخلی با استفاده از روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و همچنین روش میدانی تبیین و تحلیل می‌شود.