تأمّلی سازه انگارانه بر نقش هویت در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر خودکفایی دفاعی

Abstract

متغیّرهای مختلف داخلی و خارجی در سیاست دفاعی تأثیرگذار هستند. عقاید، باورها، ارزش‌ها، تجربیات تاریخی ملتها و اندیشه‌های دفاعی از مهمترین متیّرهای هویّتی تأثیرگذار بر سیاست دفاعی به شمار می‌روند. مروری بر تحولات دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران بیانگر این است که خودکفایی دفاعی یکی از مهمترین جهت‌گیری‌های سیاست دفاعی این کشور در چهار دهه گذشته به شمار می‌رود. تحقیق حاضر در قالب رویکرد کیفی اجرا شده و داده‌های آن به روش ترکیبی (کتابخانه‌ای و مصاحبه) جمع‌آوری شده‌اند. تجزیه تحلیل داده‌ها به روش «تحلیل مضمونی» و ایجاد رابطه همبستگی میان گزاره های محوری صورت گرفته است. هدف اصلی این مقاله شناخت نقش هویت در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی با تأکید بر خودکفایی دفاعی بود؛ متأثر از این هدف، سؤال اصلی آن چنین سامان یافت؛ هویت چه نقشی در موضوعیّت یافتن خودکفایی در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ این نقش‌آفرینی از چه طریقی انجام می‌شود؟ و با کدام رهیافت و نظریهِ تحلیلِ سیاست قابل تبیین است؟ رابر نتایج حاصله، تجربیات تاریخی و قاعده «نفی سبیل»، از مهمترین متغّرهای هویتی تأثیرگذار بر خودکفایی در ایران هستند؛ این نقش‌آفرینی به واسطه ادراک نقش ملی «دولت مستقل» صورت می‌گیرد؛ رهیافت فرهنگی با محوریت نظریه سازه‌‌انگاری، چارچوب نظری مناسب برای تحلیلِ سیاست دفاعی ایران می باشد.