هیرمند مهمترین عامل زمینه ساز میان ایران وافغانستان

Abstract

رودخانه هیرمند از جمله بزرگترین رودخانه هاى افغانستان بوده که از ارتفاعات کوه بابا (واقع درشصت کیلومترى غرب کابل) سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی حدود 1400 کیلومتر به دوشاخه تقسیم می‌گردد که یک شاخه آن بطرف شمال وشاخه دیگر آن بطرف شمال غرب جریان مى‌یابد. شاخه شمالى آن که قسمتى از مرز میان افغانستان وایران را تشکیل می‌دهد، پس از آنکه ایالت نیمروز را آبیارى می‌کند به دریاچه هامون می‌ریزد. شاخه دومى آن که بطرف شمال غرب جریان دارد، وارد ایران شده و در چاه نیمه های سیستان ذخیره می‌شود. این رودخانه همواره علت اصلی اختلافات میان ایران و افغانستان بوده است. در دوره های مختلف، دولت استعمارگر انگلیس به عنوان واسطه میان ایران و افغانستان، اقدام به عقد قراردادهای مرزی مختلفی چون گلداسمیت، ماکماهون، 1317، 1330(کمیسیون دلتای رود هیرمند) و قرارداد 1351 نمود که طی آن بخش‌هایی از خاک ایران جدا و به افغانستان واگذار شده است. رود هیرمند همواره مهم‌ترین مساله در عقد این قراردادها بوده که در این قراردادها علاوه بر مرزبندی بین ایران و افغانستان، آب رود هیرمند نیز تقسیم‌بندی شده است. لذا با توجه به: 1- نقش رود هیرمند در تأمین آب مصرفی منطقه ی سیستان و شهر زاهدان و 2- قبول بخشی از مسیر آن به عنوان خط مرزی میان ایران و افغانستان، این رودخانه همواره زمینه ساز اختلاف میان دو کشور مذکور شده است. در این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مطالعات میدانی(حضور در منطقه مرزی) و همچنین نقشه های توپوگرافی50000/1 و 250000/1 منطقه و پردازش تصاویر ماهواره ای، به بررسی رودخانه هیرمند و نوسانات ناشی از میزان آب و همچنین تغییر مسیر آن پرداخته شد. نتایج حاصله بیانگر نقش رود هیرمند به عنوان یکی از مهمترین عوامل زمینه ساز اختلاف میان ایران و افغانستان بوده است. بروز نوسانات متعدد چه در میزان آب و چه در تغییر مسیر این رودخانه در خط مرزی، همواره باعث گردیده که کشور ایران متضرر شده و خساراتی را متحمل گردد. این روند همچنان ادامه داشته و در شرایط حاضر نیز این مساله کاملاً حل نگردیده است.