مؤلفه‌های هوش هیجانی ـ اجتماعی به عنوان پیش‌بینی کننده‌های سلامت روان

Abstract

این پژوهش به‌منظور بررسی رابطه هوش هیجانی- اجتماعی با سلامت روان و نیز تعیین مؤلفه‌های هوش هیجانی- اجتماعی پیش‌بینی کننده ابعاد مختلف سلامت روان در افراد بزرگسال انجام شد. به این منظور 410 نفر از کارکنان وزارت بهداشت در 14 استان کشور به دو پرسشنامه هوش‌بهر هیجانی بار-اون (EQi) و سلامت عمومی (GHQ) پاسخ دادند. پرسشنامه هوش‌بهر هیجانی مشتمل بر پنج عامل و 15 مؤلفه است که عبارت هستند از عوامل درون فردی (شامل مؤلفه‌های خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود، احترام به خود، خودشکوفایی و استقلال)، بین‌فردی (شامل مؤلفه‌های همدلی، مسئولیت‌پذیری، روابط بین‌فردی)، سازگاری‌ (شامل مؤلفه‌های حل مسئله، واقعیت سنجی و انعطاف‌پذیری)، مدیریت استرس (شامل مؤلفه‌های تحمل استرس و کنترل تکانه) و خلق عمومی (شامل مؤلفه‌های شادکامی و خوش‌بینی). پرسشنامه سلامت عمومی نیز در چهار مقیاس جسمانی، اضطراب، عملکرد اجتماعی و افسردگی، سلامت روانی عمومی را اندازه می‌گیرد. داده‌های حاصل از پرسشنامه هوش هیجانی به تفکیک برای کسانی که نمره بالاتر و پایین‌تر از نقطه برش 23 در پرسشنامه سلامت عمومی داشتند (94 نفر بالاتر از نقطه برش و 298 نفر پایینتر از نقطه برش) با استفاده از روش رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری گام‌به‌گام نشان داد که در افرادی که در پرسشنامه سلامت عمومی نمره بالاتر از نقطه برش داشتند، مولفه تحمل استرس پیش‌بینی کننده سلامت روانی عمومی، مؤلفه‌های کنترل تکانه و مسئولیت‌پذیری پیش‌بینی کننده‌ نشانه‌های جسمی، مؤلفه‌های خوش‌بینی و واقعیت‌سنجی پیش‌بینی کننده کارکرد اجتماعی و مؤلفه شادکامی پیش‌بینی کننده‌ علائم اضطراب، افسردگی و سلامت روان به طور کلی بودند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد در افرادی که سلامت روانی عمومی بیشتری دارند مؤلفه تحمل استرس پیش‌بینی ‌کننده کلیه ابعاد بهداشت روان است و علاوه براین، مؤلفه کنترل تکانه پیش‌بینی کننده علائم اضطراب، مؤلفه شادکامی پیش‌بینی کننده علائم افسردگی، واقعیت سنجی پیش‌بینی کننده نشانه‌های جسمی و سلامت روان به‌طور کلی بودند. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هوش هیجانی – اجتماعی، پیش‌بینی کننده معنادار سلامت روان عمومی است. این نتایج حاکی از این بودند که ارتقاء هوش هیجانی به ویژه مهارتهای مدیریت استرس، مدیریت خلق، و مهارتهای سازگاری باعث افزایش سلامت روانی می‌شود. همچنین پیش‌بینی کننده‌های سلامت روانی عمومی در افراد با سلامت روان بیشتر نسبت به افراد با سلامت روان کمتر متفاوت است. به این ترتیب به نظر می‌رسد به منظور دستیابی به حداکثر اثربخشی ممکن، باید برنامه‌های ارتقاء هوش هیجانی متفاوتی برای افراد با سطوح مختلف سلامت روان طراحی شود.