آنالیز حساسیت پارامترهای ادافیکی مدل وپ (مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز حاجی‌آباد)

Abstract

برآورد میزان فرسایش، رسوب و روان آب در یک حوزه آبخیز از اهداف مهم محققین در مناطق فاقد آمار هست. همچنین آگاهی از حساسیت مدل‌های برآورد کننده پارامترهای مذکور نسبت به فاکتورهای ورودی می‌تواند در مواردی که زمان یا منابع کافی جهت اندازه‌گیری تمامی پارامترها وجود ندارد، در انتخاب مؤثرترین پارامترها کمک کند. با توجه به کارایی مناسب مدل وپ و دامنه وسیع پارامترهای ورودی به آن در این تحقیق حساسیت پارامترهای ادافیکی مدل وپ موردبررسی قرار گرفت. جهت اجرای این مدل، اطلاعاتی در مورد نوع خاک، مدیریت، خصوصیات توپوگرافی و اقلیمی و ویژگی‌های آبراهه‌های منطقه موردمطالعه نیاز است. اطلاعات اقلیم از ایستگاه سینوپتیک بیرجند استخراج گردید. خصوصیات توپوگرافی از طریق نرم‌افزار ژئووپ و به کمک نقشه مدل رقومی ارتفاع و اطلاعات مربوط به مدیریت و ویژگی‌های کانال با برداشت صحرایی اندازه‌گیری و به مدل ارائه گردید. درنهایت پارامترهای ادافیکی منطقه شامل درصد رس، سیلت، سنگ و سنگ‌ریزه، شن، ماده آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی و عمق خاک به مدل وارد شد. جهت تعیین حساسیت هر یک از عوامل ادافیکی با توجه به نوع خاک‌های منطقه، این عوامل به‌صورت مجزا تغییر داده شد و اثر آن روی میانگین رواناب، تولید رسوب و هدر رفت خاک محاسبه گردید. نتایج نشان داد که میزان سیلت و شن بیشترین اثر و تغییر ظرفیت تبادل کاتیونی و عمق خاک کمترین اثر را روی میزان روان آب، فرسایش و رسوب گذاشته است. همچنین افزایش رس، میزان رواناب و رسوب را افزایش داد ولی درصد شن، مواد آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی و عمق خاک تأثیر مشخصی روی میزان تولید رسوب و هدر رفت خاک نداشت.