تغییرپذیری مشخصات ابعادی و زیتوده گونه Artemisia fragrans Willd تحت شدت‌های مختلف بهره‌برداری درمراتع کوهستانی خوی

Abstract

چرای دام به عنوان موثرترین عامل در تغییر مشخصات ابعادی و بیوماس گیاهان در مراتع است که می‌تواند جنبه‌های مختلف تولید اکوسیستم را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به اینکه گونه Artemisia fragrans از عناصر اصلی مراتع کوهستانی خوی می‌باشد و اطلاعات محدودی در خصوص اثر شدت‌های مختلف چرا بر ویژگی‌های ساختاری، بیوماس هوایی و مخصوصاً بیوماس زیرزمینی آن در دسترس می‌باشد، در این پژوهش اثر شدت‌های مختلف چرا (سبک، متوسط و سنگین) بر بیوماس هوایی، زیرزمینی و ویژگی‌های ساختاری آن مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرای دام انتخاب و تعداد 60 پلات یک مترمربعی در امتداد ترانسکت‌های صد متری مستقر شد. سپس ویژگی‌های ساختاری، لاشبرگ، بیوماس هوایی و زیرزمینی گونه Artemisia fragrans در هر یک از مکان‌ها اندازه‌گیری شد. برای مقایسه میانگین ابعاد و مولفه‌های بیوماس پایه‌ها در مناطق سه‌گانه، از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون چند دامنه‌ای دانکن استفاده شد. نتایج بیانگر تفاوت معنی‌دار بین کمیت پارامترهای مورد بررسی (به غیر از پارامتر قطر یقه و سطح یقه) گونه مورد مطالعه در سه شدت چرایی است. بیشترین و کمترین میانگین بیوماس هوایی به ترتیب در دو مکان با شدت چرای سبک و سنگین برابر 42/76 و 18/5 گرم بود. همچنین بیشترین میانگین بیوماس زیرزمینی با 32/95 گرم و کمترین مقدار با 56/46 گرم به ترتیب متعلق به مکان‌هایی با شدت چرای سبک و سنگین بود. محاسبه درصد تغییرات پارامترها در هر یک سایت‌های شدت چرای متوسط و سنگین نسبت به سایت چرای سبک نشان داد که همه پارامترها با روند کاهشی روبرو شده‌اند و بیشترین درصد تغییرات ویژگی‌های گونه مزبور مربوط به سایت چرای سنگین است. بطور کلی با افزایش شدت چرا، میزان کاهش برای پارامترهای قطر و سطح یقه کمترین و برای مشخصه‌های بیوماس زیرزمینی، هوایی و لاشبرگ بیشترین مقدار بود.