اخلاق وجودی ملاصدرا و پاره‎ای از لوازم آن

Abstract

مشهور است که اخلاق در نظر فلاسفۀ اسلامی اخلاق فضیلت‌محور است. این جستار در صدد بیان آن است که اخلاق از دیدگاه ملاصدرا امری وجودی است و از این جهت قلمروی گسترده دارد که شامل عقل نظری و عملی می‌گردد. زیرا مؤلفه‌های معرفتی در اندیشۀ وی همان مؤلفه‌های اخلاقی‌اند که خود، اصولی هستی‎شناختی به حساب می‌آیند. انسان به میزان برخورداری از وجود، اخلاقی می‌گردد و میزان و معیار این وسعت وجودی مطابقت با اصول عقلانی- وحیانی است، که اخلاق فضیلت‌محور فاقد آن است. از سوی دیگر، نوع نگاه ملاصدرا به این اصول و قواعدِ برگرفته از ساحت هستی اخلاق صدرایی را در اخلاق عمل‌محور محدود نمی­سازد. در این پژوهش، که با روش توصیفی- تحلیلی همراه است، تلاش بر این است که ضمن نشان دادن پاره‌ای از مشترکات اخلاق فضیلت‌مدار و تکلیف‌مدار، با تأکید ملاصدرا بر الگوی اخلاقی یا ولایت­محوری، این اخلاق را از سایر نظریات متمایز شمارد