بررسی تغییرپذیری مکانی پایداری خاکدانه‌ها و عوامل مؤثر در خاکدانه‌ای شدن خاک با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ (مطالعه موردی: بخشی از حوزه آبخیز طالقان)

Abstract

الگوی مکانی خصوصیات خاک می‌تواند یک عنصر کلیدی در شکل‌دهی جریان مواد غذایی و آب در اکوسیستم‌ها باشد و شناسایی این الگوها برای تشخیص فرایندهای خاک و سپس انجام عملیات مدیریتی کافی در این مناطق مهم است. یکی از عوامل مؤثر در فرسایش خاک، پایداری خاکدانه‌ها و عوامل مؤثر در تغییر آن است. در صورت تعیین عوامل مؤثر در پایداری خاکدانه‌ها و خاکدانه‌ای شدن خاک و مشخص کردن روش مناسب و نوع شاخصی که بتواند در برگیرنده تغییرات مکانی آنها نیز باشد، می‌توان نسبت به رفع محدودیت‌های موجود در این زمینه اقدام کرد. به همین منظور تحقیقی در بخشی از حوزه آبخیز طالقان به وسعت تقریبی3200 هکتار و عمدتاً دارای سنگ بستر مارنی مربوط به دوران سوم زمین شامل واحدهای سنگی gy (گلسنگ قرمز و سیلت ژیپسی) و Ngm (گلسنگ قرمز و سیلت) انجام گرفته است. پایداری خاکدانه‌ها و عوامل مؤثر در خاکدانه‌ای شدن خاک به ترتیب با استفاده از روش Le Bissonnais و آزمون همبستگی پیرسون اندازه‌گیری شده است. تغییرات مکانی پایداری خاکدانه‌ها و عوامل مؤثر در آن نیز با استفاده از روش کریجینگ بررسی شده است. در بخش آمار کلاسیک نتایج حاکی از مؤثر بودن خصوصیات فیزیکو-شیمیایی مقدار رس، شن ریز، شن خیلی ریز، درصد رطوبت اشباع، آهک و ماده آلی بر پایداری خاکدانه‌ها در منطقه مورد مطالعه هستند. نتایج زمین آماری نیز دلالت بر ساختار مکانی ضعیف تا متوسط اکثر عوامل مؤثر در خاکدانه‌ای شدن خاک دارد به طوری‌که تنها خطای اندازه‌گیری ماده آلی بسیار کم است که حاکی از پیوستگی بالای توزیع این متغیر و واریانس تصادفی پایین آن در خاک‌های مورد بررسی است. به این معنی که مقدار ماده آلی در نمونه‌های نزدیک به هم بسیار مشابه و در نمونه‌های دور از هم مقادیر دورتری از هم داشته‌اند. شاخص‌های پایداری خاکدانه‌ها از نوع ناهمسانگرد و شعاع تأثیر کوچک و بزرگ آنها به ترتیب از 740 تا 2500 و 3250 تا 5940 متر است.