بررسی عوامل خاکی و فیزیوگرافی موثر بر شاخص‌های تنوع گیاهی در مراتع نیمه خشک (مطالعه موردی: مراتع خانقاه سرخ ارومیه)

Abstract

دستیابی به برخی از ویژگی‌های کمی و کیفی پوشش گیاهی از جمله تنوع گیاهی برای مرتعداران جهت اعمال مدیریت صحیح، ضروری می‌باشد. به منظور مطالعه شاخص‌های تنوع گیاهی، مراتع حوزه آبخیز خانقاه سرخ با مساحتی بالغ بر 2000 هکتار در محدوده ارتفاعی 1400 تا 2400 متر از سطح دریا در استان آذربایجان غربی انتخاب شد. 3 تیپ گیاهی با نام‌های Astragalus microcephalus - Acanthophyllum microcephalum Pteropyrum aucheri - Astragalus microcephalus و Pteropyrum aucheri - Prangus uloptera در منطقه پراکنش بیشتری دارند. در هرتیپ، دو منطقه معرف و در هر منطقه معرف، نمونه‌برداری از پوشش گیاهی و خاک در 30 پلات یک متر مربعی انجام شد. سپس تنوع گیاهی با استفاده از سه شاخص غنای گونه‌ای (سیمپسون، شانون- وینر و هیل 1) و یک شاخص یکنواختی (سیمپسون) در مناطق معرف محاسبه و مقایسۀ میانگین جهت آنالیز آماری مناطق معرف مورد نظر استفاده گردید. بافت، نیتروژن، کربن آلی و اسیدیته خاک نیز در مناطق معرف اندازه‌گیری شد. برای تشخیص عوامل موثر در شاخص‌های تنوع گیاهی از رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که تنوع گیاهی در منطقه معرف اول تیپ گیاهی Astragalus microcephalus – Acanthophyllum microcephalum به نسبت سایر مناطق بیشتر می‌باشد. بررسی رابطه بین شاخص‌های تنوع گیاهی با بعضی از عوامل خاکی و فیزیوگرافی با استفاده از رگرسیون چندمتغیره نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر روی شاخص‌های تنوع گیاهی در نظر گرفته شده دارای اثر منفی بود. افزایش درصد شیب، دامنه شاخص‌های یاد شده را افزایش داد که علت این امر احتمالا تخریب و چرای بیش از حد تیپ‌های مرتعی در شیب‌های پایین و حذف این عوامل مخرب در شیب‌های بالاتر بود.