وجوب سابق [نقدی بر ادلة استاد فیاضی در نفی قاعدة الشی ما لم‌یجب لم‌یوجد]

Abstract

یکی از اساسی­ترین پایه­های متافیزیک اصل علیت است. فیلسوفان در تحلیل این اصل فروعاتی را استخراج کرده‌اند. یکی از آنها ضرورت علّی است. بنابه رأی فیلسوفان، شیء ممکن تا به مرحلة وجوب وجود از ناحیة علت تامه‌اش نرسد موجود نمی‌شود. این رأی در نزد برخی از متکلمان ناصواب تلقی می‌شود، زیرا به گمان ایشان ضرورت علّی بنیاد اختیار را در فاعل‌های مختار متزلزل می‌سازد. ازاین‌رو، ایشان اولویت را جایگزین ضرورت کرده‌اند. از سوی دیگر، برخی از اصولیون امامیه نیز ضرورت علّی را ناقض اختیار دانسته‌اند، ولی ضرورت علّی را در غیرِ فاعل مختار پذیرفته‌اند. اما استاد فیاضی رأی دیگری اختیار کرده است. از نظر ایشان علت تنها ایجادکنندة معلول است و برای ایجاد آن نه لازم است معلول را ضروری کند و نه اولی به وجود. ایشان برای مدعای خود ادله‌ای اقامه کرده ‌است که ملاحظات آن ادله هدف ما در این مقاله است.