ماهیت نفس حیوانی و فرجام آن از دیدگاه ملاصدرا

Abstract

مسئلة «ماهیت نفس حیوانی» از جمله مسائل مهجور و غریبی است که اندیشمندان مسلمان چندان به آن نپرداخته و به غور در این مسئله و نگارش نوشتۀ مستقلی دربارۀ آن تمایل نشان نداده­اند. با این حال، وجود اقوال و عقایدی برجسته در لابلای سخنان آن بزرگواران الهام­بخش نوشتاری در این بحث است. تکلیفی که نوشتار حاضر بر ذمه گرفته، نخست، تفکیک نفس حیوانی [که مرتبه­ای از نفس انسان است] از نفس حیوان است و دوم، فرجام­شناسی نفس حیوانی است. در تقریر گام دوم، نگارنده ناگزیر از بررسی قوۀ خیال و تجرد آن، عالم خیال و تحقق آن، تجرد نفوس حیوانی و اثبات این­همانی شخصی است. لازم به تذکر است که در بررسی مطالب این نوشتار نظریات اندیشمندانی مانند ابن­سینا و شیخ اشراق نیز مورد مداقّه قرار می­گیرد اما اوج سخن از آنِ صدرالمتألهین شیرازی